غایب مفقود الاثر کسی است که برای مدت زیادی از خانه و زندگی اش ناپدید شده طوری که هیچ خبری از او نباشد و هیچ کس هم نداند که با پای خودش رفته یا خیر و اینکه زنده است یا مرده ؟
ممکن است کسی که غایب شود اموالی از وی باقی بماند برای ادا ه آن اموال باید امین غایب مشخص گردد تا از فساد و تلف شدن اموال او جلوگیری به عمل آید ، گاهی اوقات کسی نمی تواند پیگیر امور غایب باشد که در این حالت از وکیل متخصص در این امر باید کمک بگیرد.
برای اداره امور و اموال غایب باید امین تعیین شود و تا وقتی که امین تعیین نشده است شخص دادستان عهده دار نگهداری و حفاظت از اموال غایب است یعنی از مهر و موم اموال تا دریافت طلبی که غایب از دیگران داشته است.
تا وقتی که تکلیف زنده یا مرده بودن غایب مشخص نشده وارثان حق ندارند در اموالش تصرفی کنند حال این مردن ممکن است بهطور واقعی باشد و یا اینکه حکم موت فرضی صادر شود البته وراث می توانند اموال غایب را تصرف کنند که این منوط به صدور حکم موت فرضی برای غایب است.
وراث غایب می توانند قبل از صدور حکم موت فرضی از محکمه تقاضا کنند که دارایی او به تصرف آنها داده شود مشروط به اینکه :
۱) غایب مزبور کسی را برای اداره اموال خود معیین نکرده باشد.
۲) دو سال تمام از آخرین خبر غایب گذشته باشد بدون اینکه حیات یا ممات او معلوم شود .
۳) هم چنین وارث باید تصمیمات کافی ارائه کنند تا در صورت مراجعه غایب یا شخص ثالثی که حقی بر اموال او دارد از عهده اموال غایب بر آیند.
۴) برای ورثه نیز مانند امین دادگاه می تواند حق الزحمه مشخص کند.
وکیل غایب مفقود الاثر توضیح می دهد ، هر گاه فوت و تاریخ فوت غایب مسلم گردد اموال او بین ورثه تقسیم می شوند حتی اگر یک یا چند نفر از آنها از تاریخ فوت غایب به بعد فوت کرده باشند موارد فوق در صورت صدور حکم موت فرضی نیز رعایت می شود.
گفته شد غایب مفقود الاثر کسی است که از غیبت او مدت زیادی گذشته و از او خبری نباشد که در این حالت برای اینکه اموال و دارائی های غایب تلف نشوند و کسی نتواند به آنها تعدی کند می بایست اداره اموال را بر عهده کسی گذاشت و فقط اشخاص ذینفع می توانند درخواست تعیین تکلیف و تعیین امین را بخواهند که شامل وراث ، طلبکاران و افراد واجب النفقه غایب می باشند.
دادگاه صالح برای رسیدگی به این امر دادگاه آخرین اقامتگاه یا محل سکونت شخص غایب مفقود الاثر است.
وکیل غایب مفقود الاثر توضیح می دهد ، آنچه که از اموال و دارایی عینی و یا عوض آن موجود باشد باید بازگردانده شود ولی اگر مالی فروخته شده و خرج شده باشد و به تعهدی نسبت به آن ندارند مگر خلاف واقع بگویند که باید اثبات کنند.
طبق ماده ۱۰۲۳قانون مدنی هر گاه کسی چهار سال غایب باشد همسرش می تواند از دادگاه تقاضای صدور حکم طلاق را بنماید البته لازم به ذکر است که در عقدنامه های امروزی شروطی وجود دارد که یکی از آن شروط این است اگر همسری ۶ماه غایب باشد زوجه او می تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید و این ماده ۱۰۲۳ در مورد کسانی مصداق پیدا میکند که این شرط را در عقدنامه امضاء نکرده باشند.
اگر شخص غایب پس از صدور حکم موت فرضی باز گردد ولی همسر وی حکم طلاق خویش را از محضر دادگاه گرفته باشد ، اگر در مدت عده غایب بازگردد حق رجوع دارد در غیر این صورت حق رجوع نخواهد داشت . مگر اینکه هر دو موافق رجوع باشند.
قطعٱ اجباری در این خصوص وجود ندارد و هر کسی که توانایی اداره امور غایب را داشته باشد خودش می تواند انجام دهد اما کسانی که آگاهی لازم ندارند یا در خارج از کشور زندگی میکنند یا وقت و زمان کافی ندارند قطعٱ ارچز وکیل دادگستری کمک می گیرند زیرا می تواند کمک زیادی به وراث و بستانکاران غایب کند.
۱) ابتدا پس از گذشت مدت نسبتٱ مدیدی از غیبت شخص مذکور درخواست امین از دادگاه می نمایند.
۲) پس از گذشت ۲سال از غیبت ورثه اقدام به انتشار آگهی میکنند این آگهی باید ۳مرتبه به فاصله یک ماه تمدید شود
۳) پس از طی این مراحل دادگاه حکم موت فرضی فرد غایب را صادر می نماید با گذشت و تی که غایب عرفٱ زنده نمی ماند دادگاه حکم به تصرف قطعی ورثه به اموال را می دهد.
۱) در صورت وجود خطر مرگ یا سانحه هواپیمایی ۵سال پس از گذشت حادثه
۲) فرد بالای ۷۵ سال سن داشته به مدت ۱۰سال غایب باشد.
۳)شخص نظامی مفقود در جنگ ۳سال پس از انعقاد صلح یا ۵سال پس از خاتمه جنگ .
۴) سفر دریایی پس از ۳سال از تاریخ تلف کشتی .
با بازگشت غایب دیگر علتی برای بقای حکم موت فرضی وجود ندارد و هر ذینفعی از جمله خود شخص که دیگر غایب نیست حق درخواست القای حکم موت فرضی را از دادگاهی که حکم مزبور را صادر کرده است دارد.
اگر غایب مفقود الاثر برای اداره اموال خود تکلیفی معین نکرده باشد و کسی هم نباشد که قانونٱ حق تصدی امور او را داشته باشد محکمه برای اداره اموال او یک نفر امین معین می کند و تقاضای تعیین امین فقط از طرف مدعی العموم و اشخاص ذی نفع در این امر قبول می شود.
وکیل غایب مفقود الاثر توضیح می دهد ، هر یک از امین و ورثه که اموال غایب به تصرف آنها داده شده است می توانند با اجازه دادستان اموال منقول غایب را که مورد احتیاج نیست فروخته و از پول آن مال دیگری که به صرفه غایب باشد انجام دهند.
امور راجع به غایب مفقود الاثر با دادگاه شهرستان محلی است که آخرین اقامتگاه غایب در آن محل بوده است.
اگر یکی از وراث غایب تضمینات کافی بدهد محکمه نمی تواند امین دیگری معین کند و وارث مزبور به این سمت معین خواهد شد.
در خارج از ایران ماموران کنسولی ایران حق دارند برای اداره اموال ایرانی هایی که محتاج به تعیین امین هستند موقتٱ نصب امین کنند و ظرف ۱۰ روز مدارک را به وسیله وزارت امورخارجه به وزارت دادگستری بفرستند و در صورت تایید دادگاه شهرستان تهران تصمیم ماموران کنسولی قطعی می شود.
هزینه حفظ و اداره اموال محجور و هزینه ای که برای رسیدگی به امور محجور و انجام وظایف قیمومت لازم می شود از اموال محجور نادیه می شود .