نفقه و الزام به انفاق چیست؟

الزام به انفاق: 

ماده ۱۱۹۵ قانون مدنی ،احکام نفقه:

احکام نفقه زوجه همان است که به موجب فصل هشتم از باب اول از کتاب هفتم مقرر شده و بر طبق همین فصل مقرر می شود.

بیشتر بدانید : وکیل انحصار وراثت

ماده ۱۱۹۶قانون مدنی ،الزام به انفاق آثاری نسبی:

در روابط بین آثاری فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند.

۱. الزام به انفاق از قواعد آمره است و شرط خلاف آن باطل و نامشروع می باشد و امکان ابراء نفقه آینده نیز وجود ندارد.

۲. فرزند طبیعی ( نامشروع) مشمول ماده فوق نیست لیکن اعتقاد برخی از باب تسبیب ورود ضررملزم به انفاق هستند.

بیشتر بدانید : مطالبه مهریه طبق قانون جدید

ماده ۱۱۹۷قانون مدنی ،استحقاق نفقه :

کسی که مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی وسائل معیشت خود را فراهم سازد.

۱. منظور از شغل ،حرفه ای است که مناسب شأن و لایق حال فرد باشد.

۲. صغیر یا ناقص الخلقه یا مجنون بودن شرط استحقاق نفقه نیست بلکه فقر و عجز از کسب و کار در هر وضعی که باشد فرد را واجب النفقه می گرداند.

۳. چنانچه شخصی برای وام گرفتن اعتبار داشته باشد باز هم واجب النفقه محسوب می شود و چنانچه برای امرار معاش خود به دستور دادگاه وام بگیرد و دامن آن با شخصی است که نفقه وی بر او واجب است.

۴. اگر دختری از شوهر کردن امتناع کند و به خواستگاران شایسته خود پاسخ رد بدهد این اقدام استحقاق او را بر نفقه گرفتن از بین نمی برد.

مطالب بیشتر:تکلیف مستمری یا حقوق فرد فوت شده

ماده ۱۱۹۸قانون مدنی ، شرایط الزام به انفاق :

کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار مضیقه گردد برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود.

۱. چنانچه فرد مالی زائد بر مخارج خود و زوجه اش داشته باشد اما در مقابل دیون حالی داشته باشد این دیون مقدم بر نفقه اقارب به جز نفقه اولاد است و پس از پرداخت آنها اگر چیزی زائد آمد صرف نفقه اقارب می شود.

۲. اگر چیزی که برای نفقه اقارب کنار گذاشته شده است ، جزء مستثنیات دین باشد بر دیون مقدم می شود و قابل توقیف از سوی طلبکاران نیست.

۳. ورشکستگی به خودی خود تکلیف به انفاق را از بین نمی برد و ا که ممکن است نتیجه توقف در دیون باشد نه عدم تمکن در پرداخت نفقه .

ماده ۱۱۹۹قانون مدنی ،نفقه اولاد :

نفقه اولاد بر عهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه بر عهده مادر است.

هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب النفقه است و اگر چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند.

۱. اگر هم جد آدمی و هم جد اعلای زنده و قادر به انفاق باشند نفقه به عهده پدر پدر خواهد بود که به شخص واجب النفقه نزدیکتر است .

۲. چنانچه میان خویشان مکلف به انفاق که در درجه مساوی قرابت قرار دارند برخی معسر باشند دیگران باید سهم آنان را پرداخت کنند زیرا اجرای ماده فوق مبنی بر تساوی حصه منوط بر این است که خویشان شرایط الزام به انفاق را دارا باشند.

مطالب بیشتر : وکیل ارث

ماده ۱۲۰۰قانون مدنی ،نفقه ابوین :

نفقه ابوین با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اولاد و اولاد اولاد است.

۱.در صورتی که فرزند در حالت تجرد استطاعت پرداخت نفقه ابوین را داشته باشد اما در صورت ازدواج تمکن خود را از دست بدهد و نتواند نفقه ابوین خود را بپردازد ازدواج وی جایز است حتی اگر به عدم انفاق اقارب منجر شود.

۲. اگر پدر و مادر تنها یک فرزند داشته باشند همه نفقه بر عهده اوست و در صورت تعدد فرزندان مشترکا و به نسبت برابر باید نفقه را بپردازند و از این لحاظ تفاوتی میان دختر و پسر نیست.

ماده ۱۲۰۱قانون مدنی ،تعدد انفاق کنندگان :

هرگاه یک نفر هم در خط عمودی صعودی و هم در خط عمودی نزولی اقارب داشته باشد که از حیث الزام به انفاق در درجه مساوی هستند نفقه او را باید اقارب مزبور به حصه خود متساوی نادیه کنند بنابراین اگر مستحق نفقه پدر و مادر و اولاد بلافصل داشته باشد نفقه او را باید پدر و اولاد او متساویا نادیه کنند بدون اینکه مادر سهمی بدهد و همچنین اگر مستحق نفقه مادر و اولاد بلافصل داشته باشد نفقه او را باید مادر و اولاد متساویا بدهند.

ماده ۱۲۰۲قانون مدنی :

مطالب بیشتر : گواهی انحصار وراثت

تقدم اقارب نزولی بر صعودی در گرفتن نفقه :

اگر اقارب واجب النفقه متعدد باشند و موفق نتواند نفقه همه آنها را بدهد اقارب در خط عمودی نزولی مقدم بر اقارب در خط عمودی صعودی خواهند بود.

۱. این ماده از فقه امامیه پیروی نکرده است زیرا فقهای امامیه اقربای خط صعودی با اقربای خط نزولی را در صورت تساوی درجه قرابت در نفقه شریک می دانند .

۲. در صورت تعدد اقارب واجب النفقه و عدم تمکن موفق ترتیب اولویت برای انفاق عبارت است از

• منفق
• زوجه
• اولاد
• ابوین

ماده ۱۲۰۳قانون مدنی :

تقدم زوجه بر دیگران :

در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب النفقه دیگر زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود.

۱. نفقه زن حتی بر طلب دولت بابت مالیات و طلب سازمان تامین اجتماعی مقدم خواهد شد.

۲. طلب زن بابت نفقه طلب ممتاز است و بر سایر دیون شوهر مقدم می باشد.

۳. دینی که وثیقه داشته باشد بر طلب زن از بابت نفقه مقدم است ،زیرا اقتضای حق عینی چنین ایجاب می کند.

ماده ۱۲۰۴قانون مدنی :

ارکان نفقه :

نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا واثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق.

۱. موارد مذکور در ماده فوق جنبه حصری ندارد و نفقه در واقع چیزی است که بر حسب عرف برای گذران زندگی شخص لازم است مانند هزینه درمان و تحصیل .

۲. اتفاق جزء نفقه محسوب نمی شود

۳. نفقه زوجه شخص واجب النففن بر منفق واجب نیست چرا که وجوب ناظر بر نفقه خود شخص است نه پرداخت دیونی که بر عهده اوست اما اگر شخص به حسب عرف ضرورتا به زن احتیاج داشته باشد مخارج زن نیز جزء نفقه وی محسوب می شود و در اینجا این هزینه جزء نفقه خود شخص واجب النففن محسوب می شود نه نفقه زوجه وی .

۴. اگر فرد مکلف با فرد مستحق نفقه برای پرداخت نفقه قراردادی منعقد نماید دادگاه می تواند در صورت تغییر هزینه های زندگی به درخواست هر یک از طرفین در قرارداد تجدید نظر کرده و آن را متناسب با هزینه جدید زندگی تغییر دهد قرارداد نمی تواند حق اخیر را سلب نماید و چنین شرطی باطل است.

مطالب بیشتر : انحصار وراثت ایرانیان خارج از کشور

ماده ۱۲۰۵ قانون مدنی :

اجبار غایب و مستکف :

در موارد غیبت یا استنکاف از پرداخت نفقه چنانچه الزام کسی که پرداخت نفقه بر عهده اوست ممکن نباشد دادگاه می تواند با مطالبه افراد واجب النففن به مقدار نفقه از اموال غایب یا مستنکف در اختیار آنها یا متکفل مخارج آنان قرار دهد و در صورتیکه اموال غایب یا مستنکف در اختیار نباشد همسر وی یا دیگری با اجازه دادگاه می توانند نفقه را به عنوان قرض بپردازند و از شخص غایب یا مستنکف مطالبه نمایند.

۱. چنانچه استقراض برای گذران زندگی واجب النففن ضروری باشد و امکان تحصیل اذن منفق و یا حکم دادگاه وجود نداشته باشد بازهم موفق مکلف به ادای دین است.

ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی :

قابلیت مطالبه نفقه گذشته زوجه :

زوجه در هر حال می تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوا نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت آفلاین یا ورشکستگی شوهر زن مقدم بر فرمت خواهد بود ولی اقارب فقط نسبت به آتیه می توانند مطالبه نفقه نمایند.

۱. نفقه دوران اقامه دعوا و دادرسی جزء نفقه گذشته محسوب نمی شود و قابل مطالبه است.

۲.فرقی بین نفقه زوجه و اقارب از لحاظ مالکیت نیست در مورد خوردنی و آشامیدنی ها و پوشاک و امثال آن که به عنوان نفقه اقارب پرداخت می شود حکم به تملیک است نه اباحه یعنی به تملک واجب النففن در می آید نه آنکه صرفا حق تمتع از آن داشته باشد.

۳.نفقه گذشته اقارب جزء دیون طبیعی است.

۴. نفقه اقارب نیز مانند نفقه زوجه دارای ضمانت اجرای کیفری است امتناع از پرداخت نفقه زوجه ایرکه به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت بررسی نیز مشمول همین حکم است.

۵. ترک انفاق زوجه ، در صورتی وصف کیفری دارد که زوج علی رغم استطاعت مالی از پرداخت آن خودداری نماید.

۶. در عقد موقت ، زوجه اصولاً استحقاق نفقه ندارد اما نفقه طفل متولد از نکاح بر عهده پدر است.

مطالب بیشتر : فروش ملک ورثه ای بدون رضایت یکی از ورثه

(در خصوص اخذ مشاوره تخصص با وکیل دفتر وکالت فانوس می توانید از پل ارتباطی که در سایت وجود دارد تماس حاصل بفرمایید.)