مطالبه نفقه فرزند و زوجه

نفقه زن (زوجه)

بر طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در عقد دایم نفقه زن بر عهده شوهر است و بر طبق ماده ۱۱۱۳ همین قانون در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در ضمن عقد شرط شده باشد یا بنای طرفین در هنگام عقد این بوده که شوهر حقوق زوجه را بپردازد.

شرایط الزام به انفاق :

کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضعیت معیشت خود دچار مضیقه گردد برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود.
۱. چنانچه فرد مالی زاید بر مخارج خود و زوجه اش داشته باشد اما در مقابل دیون حالی داشته باشد این دیون مقدم بر نفقه خویشاوندان به جز نفقه اولاد است و پس از پرداخت آنها اگر چیزی زاید آمد صرف اقارب می شود.
۲. اگر چیزی که برای نفقه اقارب کنار گذاشته شده است جزء مستثنیات دین باشد بر دیون مقدم می شود و قابل توقیف از سوی طلبکاران نیست .
۳. ورشکستگی به خودی خود تکلیف به انفاق را از بین نمی برد چرا که ممکن است نتیجه توقف در دیون باشد نه عدم تمکن در پرداخت نفقه .

نفقه اولاد :

ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی :
نفقه اولاد بر عهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه بر عهده مادر است .
هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب النفقه است و اگر چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجه تقریبا مساوی باشند نفقه را باید به حصه مساوی تادیه کنند.
۱. اگر هم جد آدمی و هم جد اعلای زنده و قادر به انفاق باشند نفقه بر عهده پدر پدر خواهد بود که به شخص واجب النقه نزدیکتر است .
۲. چنانچه میان خویشان مکلف به انفاق که در درجه مساوی قرابت قرار دارند برخی معیر باشند دیگران باید سهم آنان را پرداخت کنند زیرا اجرای ماده فوق مبنی بر تساوی حصه منوط بر این است که خویشان شرایط الزام به انفاق را دارا باشند.

نفقه پدر و مادر ( ابوین ) :

نفقه ابوین با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اولاد و اولاد اولاد است .
۱. در صورتی که فرزند در حالت تجرد استطاعت پرداخت نفقه ابوین را داشته باشد اما در صورت ازدواج تمکن خود را از دست بدهد و نتواند نفقه ابوین خود را بپردازد ازدواج وی جایز است .حتی اگر به عدم انفاق اقارب منجر شود .
۲. اگر پدر و مادر تنها یک فرزند داشته باشند همه نفقه بر عهده اوست و در صورت تعدد فرزندان مشترکا و به نسبت برابر باید نفقه را بپردازند و از این لحاظ تفاوتی میان دختر و پسر نیست .

آیا هزینه های درمان زوجه که جزء نفقه است تا چه میزان بر عهده مرد است ؟
هزینه های درمان زوجه که در قانون از موارد نفقه شمرده شده است شامل هزینه های درمان متعارف می باشد و اگر زوجه دچار بیماری صعب العلاجی یا خاصی شده باشد که هزینه های گزاف داشته باشد وجوبی برای پرداخت آنها برای شوهر نیست در این موارد قاضی رسیدگی کننده پرونده نفقه با توجه به قانون ، شرع و اوضاع و احوال زوجین و وضعیت مالی آنها تصمیم مقتضی را اتخاذ نخواهد کرد.
میزان نفقه زن چقدر است ؟

میزان نفقه در قانون مشخص نشده است ولی ملاک تعیین حقوق زوجه شأن اوست که در شرایط زمانی و مکانی مختلف میزان نفقه متغیر خواهد بود زن برای مطالبه نفقه به دادگاه مراجعه می کند در این موارد محاکم خانواده برای تعیین مقدار نفقه زن از کارشناس استفاده می کنند و کارشناس با تماس با زوجین و تحقیق در خصوص شرایط آنها میزان حقوق زوجه را تعیین می کنند و دادگاه برای بررسی مجدد میزان نفقه از هیات سه نفره کارشناسان حقوق زوجه استفاده هم می کند.

بیشتر بدانید : مراحل انحصار وراثت

نفقه در زمان عقد :

اصولاً با انعقاد علقه زوجین مرد متعهد به پرداخت نفقه می گردد که البته شرط استحقاق زن تمکین می باشد بنابراین در مدت زمان عقد نفقه ای به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه زن برای شروع به زندگی اعلام آمادگی کرده باشد

نحوه پرداخت نفقه پس از طلاق :
طلاق رجعی در زمان عده یعنی سه ماه و ۱۰ روز پس از ثبت طلاق مرد باید به همسرش نفقه بپردازد و اگر طلاق به لحاظ عدم تمکین و عدم اطاعت زوجه صادر شده باشد ، نفقه ای به وی تعلق نمی گیرد در طلاق لاین و در فسخ نکاح نیز نفقه ای به زن پرداخت نمی شود .
ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی : نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح با طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر که در این صورت تا زمان وضع حمل مستحق نفقه است .

بیشتر بدانید :مالیات بر ارث

نفقه زوجه چیست ؟
انفاقی که شوهر باید به همسر خود بپردازد .

نفقه اقارب چیست ؟

اتفاقی که شخص در حالت نیازمندی والدین و فرزندان باید هزینه کند.

نفقه :
پرداختن نفقه به زن تکلیفی است که به عهده مرد قرار گرفته است و به این دلیل وی موظف است کلیه مخارج و هزینه های زندگی زن را تامین کند البته در قبال پرداخت نفقه زن موظف است که از همسر خود تمکین نماید.

مطالب بیشتر : گواهی انحصار وراثت

مزیت های نفقه زن :

در قانون برای نفقه زوجه که از حقوق مالی زن در زندگی مشترک است امتیازاتی در نظر گرفته شده است مزایای نفقه زوجه از قرار زیر است :

۱) زوجه می تواند نفقه زمان گذشته خود را نیز مطالبه کند یعنی زوجه می تواند برای مدت زمانی که در گذشته سپری شده و نفقه ای در این مدت دریافت نکرده باشد دادخواست حقوقی مطالبه نفقه به دادگاه ارایه کند.

۲) پرداخت نفقه به زوجه مشروط به فقر زن نیست مثلاً اگر زنی شاغل بوده و قادر به تأمین نیازهای مالی خود باشد باز هم مرد ملزم به پرداخت نفقه به او می باشد.

۳) پرداخت نفقه توسط مرد ارتباطی با تمکن مالی وی ندارد به عبارت دیگر توانایی مالی شوهر شرط پرداخت نفقه نیست چرا که بر اساس قانون در تعیین مقدار نفقه زن وضعیت اقتصادی شوهر در نظر گرفته نمی شود و ملاک نیازهای متعارف و متناسب زن است اما همانطور که گفتیم این موضوع در دادگاه ها در نظر گرفته می شود .

۴) پرداخت نفقه به زوجه در ایران تنها وظیفه ای برای مرد است و در حقوق ایران تکلیفی در خصوص الزام به پرداخت نفقه از جانب زن وجود ندارد.

۵) طلب زن بابت نفقه طلب ممتاز است به این معنا که در صورت ورشکستگی یا فوت شوهر نفقه زن مقدم بر سایر بدهی های مرد می باشد و ابتدا نفقه زن پرداخت شده و سپس نوبت به سایر بدهی ها خواهد رسید.

۶) مطالبه نفقه زوجه از دو روش امکان پذیر است زوجه هم می تواند دادخواست حقوقی مطالبه نفقه را ارایه کند و هم می تواند به جرم ترک انفاق از مرد شکایت کند.

نحوه محاسبه میزان نفقه :
ضابطه موجود در تعیین میزان نفقه بر مبنای شیونات خانوادگی زن ، عرف و عادت همشهری ها ، نفقه امثال زوجه و وضع مالی مرد می باشد و در صورت عدم توافق زوجین در میزان نفقه نظر کارشناس اخذ می گردد.

نفقه در مدت عقد و قبل از ازدواج :

در فاصله بین عقد و ازدواج نفقه ای به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه زن جهت شروع به زندگی اعلام آمادگی کرده باشد ولی مرد از بردن همسرش خودداری نماید که در این صورت زن مستحق دریافت نفقه می باشد در این صورت زوجه باید بتواند ادعای خود را ثابت نماید یعنی یا باید به نزدیکترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه و سه برگ اظهارنامه دریافت و آمادگی خود را اعلام نماید یا اینکه چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه ای تنظیم نماید .

تکلیف نفقه زوجه در زمانی که وی تمکین را منوط به پرداخت مهریه نموده است ؟

به زنی که بعد از عقد شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را منوط به پرداخت مهریه نماید نفقه تعلق می گیرد و مرد مکلف است نفقه وی را بپردازد .
ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی اشعار می دارد : زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایف که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط نفقه نیست .

نحوه ارایه دادخواست حقوقی :

زوجه پس از خرید دو نسخه دادخواست می بایست خواسته خود را در آنها قید کند و چون دعوای نفقه مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم نماید وی می تواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را نیز مطالبه کند در صورت عدم توانایی مرد به پرداخت نفقه و یا اینکه به هیچ طریقی نتوان کرد را مجبور به پرداخت نفقه نمود و یا مالی هم از او بدست نیاید که از آن محل نفقه زن پرداخت گردد زن می تواند دادخواست طلاق تنظیم نماید .

ترک منزل از ناحیه زن و تعلیق نفقه :

زوجه وظیفه دارد که در حد توانش منزلی مستقل و متناسب با شأن زوجه فراهم نماید حال اگر این منزل از جنبه شئونات اجتماعی مطابق حال زن باشد ولی به سر بردند در آن منزل موجب شود که احتمال ضرر و زیان حیثیتی یا بدنی زن برود خروج وی از منزل نشوز و عدم اطاعت محسوب می گردد و نفقه تا زمان بر طرف شدن مشکل به وی تعلق خواهد گرفت .

ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی :
اختیار زوج در تعیین محل سکونت
زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد .
۱. این قاعده از قواعد تکمیلی است و می توان خلاف آن توافق کرد .
۲. شرط حق تعیین محل سکونت چنانچه به طور مطلق باشد اعم از انتخاب و تعیین شهر محل سکونت و تعیین خانه معین است و با یک بار استفاده زوجه از بین نمی رود.
۳. امکان تعیین محل سکونت با الزام به سکونت مشترک قابل جمع است همسری که حق تعیین مسکن را دارد نمی تواند از پذیرفتن دیگری خودداری کند همچنین همسری که حق تعیین این محل را ندارد باید به خانه ای که دیگری تعیین کرده است برود.
۴. شوهر حق ندارد زن را ملزم به سکونت در یک خانه با خویشاوندان خود کند مگر آنکه عرف خلاف یا ضرورت خاص وجود داشته باشد.
۵. آزادی شوهر یا زن در تعیین محل سکونت مطلق نیست بلکه محل زندگی مشترک باید با شأن و وضع اقتصادی و نیاز های خانواده تناسب داشته باشد.
۶. اختیار تعیین منزل به زن ممکن است در ضمن عقد نکاح و با بعد از وقوع نکاح اعطا شود و لزومی ندارد در قالب شرط ضمن عقد نکاح باشد.

بیشتر بدانید : وکیل انحصار وراثت

ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی :

امکان ترک منزل از سوی زوجه :
اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علی حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
۱. در صورت وجود عذر موجه زن برای ترک خانه شوهر نیازی ندارد تا منتظر حکم دادگاه گردد چرا که ممکن است سکونت موجب ورود زیان به وی گردد.
۲. در خصوص خوف ضرر بدنی ، مالی یا شرافتی زن در انتخاب مسکن جداگانه آزاد نیست و این انتخاب باید به اراضی یا به حکم دادگاه باشد .
۳. حق سکنی جداگانه در موارد مقرر شده تنها اختصاص به زن ندارد و مرد نیز می تواند از آن استفاده کند و ماده ناظر به مورد غالب است .
۴. چنانچه محل سکونت تعیین شده از جانب شوهر برای زندگی خانوادگی و با شئون زن مناسب نباشد و عرف آن را منتسب نداند زن می تواند از رفتن به آن خانه امتناع کند.

(در این مقاله سعی شد در خصوص نفقه زوجه تا حدودی توضیحاتی ارایه شود ، در صورت تمایل برای داشتن وکیل متخصص در خصوص مطالبه نفقه در تهران و کرج با ما تماس بگیرید.)