مالیات بر ارث

مالیات بر ارث : 

مالیات بر ارث یک نوع مالیات مستقیم به شمار می رود و پرداخت آن بر اموال به جای مانده از آنها بین ورثه تقسیم می شود این وراث مطابق با میزان سهم الارث و همچنین نوع و درجه خویشاوندی که با فرد متوفی دارند باید در خصوص پرداخت مالیات بر ارث اقدام کنند.یکی از انواع مالیات در کشور مالیات بر ارث است ، این مالیات کمی پیچیده تر از سایر موارد است زیرا با اصطلاحات قانونی و حقوقی آمیخته می گردد.

مالیات چیست ؟ 

قبل از هر چیزی بهتر است بدانیم که مالیات هزینه ای است که دولت ها برای تامین منافع اقتصادی و هزینه های عمومی خود از مالیات دهندگان دریافت می کنند بر همین اساس تمامی افراد حقوقی و حقیقی در شرایطی ملزم به پرداخت مالیات هستند. همانطور که می دانیم مالیات نقش مهمی در پیشرفت و آبادانی کشور دارد و هر کشوری پایه و اصول اساسی خود را در این خصوص دارد مالیات انواع مختلفی دارد از جمله مایات بر درآمد،مالیات برارث ، مالیات بر مشاغل و …..که یکی از منابع کسب درآمد کشور است.

وکیل  برای مالیات بر ارث کیست؟

وکیل مالیات بر ارث کسی است که با بکارگیری علم حقوقی و تجربه عملی که در این حوزه یافته بهترین راه و مسیر را برای موکل خویش انتخاب کند و او را در این مسیر هدایت و رهنمود نماید ، در نتیجه استفاده از وکیل متخصص در این حوزه کمک شایانی به موکل می نماید.

بیشتر بدانید : وکیل تقسیم اموال

نحوه دریافت مالیات بر ارث از وراث چگونه است ؟ 

مالیات بر ارث مالیاتی است که به تمام اموال منقول و غیر منقول متوفی تعلق می گیرد بر این اساس اگر ورثه بخواهند که ما ترک به جا مانده از متوفی را میان خود تقسیم کنند ابتدا باید مالیات آنها را  بپردازند و دولت برای دریافت مالیات از مودیان مالیاتی از اضهارنامه هابهره می گیرد.

در صورتی که وراث این اضهارنامه را در زمان تعیین شده به شعبه مالیاتی تسلیم کنند هر بنه های کفن و دفن و دیون متوفی از مالیات بر ارث کسر شده و باقی اموال پس از دریافت مالیات بر ارث بین وراث تقسیم می شوند در غیر این صورت پس از تمام این رمان به هنگام انتقال اموال به وراث مالیات بدون کسر هزینه های دفن و کفن و غیره از آنها دریافت خواهد شد.

بیشتر بخوانید :وکیل ارث

مدارک لازم جهت تشکیل پرونده مالیات بر ارث :

مدارک عمومی :

فرم تکمیل شده اظهارنامه مالیات بر ارث

اصل و کپی سند مالکیت و در صورت مستاجر بودن اجاره نامه آخرین اقامتگاه متوفی بانظمام مفاصا حساب نوسازی ( این ردیف شامل متوفیان خارج از کشور نمی باشد.)

اصل و کپی گواهی فوت ،اصل حصر وراثت

اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه متوفی و ورثه

اصل و کپی کارت ملی متوفی و ورثه

در صورت داشتن وکیل اصل و ۲سری کپی وکالت‌نامه و کارت ملی و پروانه وکالت .

مدارک اختصاصی :

اصل و کپی سند مالکیت خانه و آپارتمان ، مغازه، زمین، ( در مورد خانه و آپارتمان :اصل و کپی قبض آب و برق ،گاز مفاصا حساب نوسازی یا پایان کار و صورتمجلس تفکیکی در صورت وجود و در مورد مغازه : اجاره‌نامه و جواز کسب و کار)

اصل و کپی آخرین قبض تلفن و سند موبایل

اصل و کپی سند مالکیت یا پیش خرید اتومبیل و موتور سیکلت

حسابها و سپرده های بانکی : کپی دفترچه یا دسته چک یا گواهی سپرده

اصل و کپی برگ سهام یا آخرین آگهی روزنامه رسمی شرکت

اصل و کپی فیش حج عمره و تمتع

توجه : در صورتی که اموال از طریق سهم الارث به مرحوم تعلق گرفته باشد کپی انحصار وراثت و گواهی واریز مالیات بر ارث مرحوم ارائه گردد.

مطالب مرتبط: گواهی انحصار وراثت

قوانین جدید و قدیم مالیات بر ارث : 

قانون مالیات بر ارث با قوانینی که بر اساس آنها مالیات شرکت ها محاسبه می شود تفاوت دارد اما جالب است بدانید این قانون حتی در خصوص نحوه محاسبه مالیات بر ارث ماترک متوفیان قبل از سال ۹۵ و بعد از آن نیز متفاوت است به عبارت دیگر قانون جدید مالیات بر ارث در خصوص اموال کسانی که بعد از تاریخ ۹۵/۱/۱ فوت شده اند اعمال می گردد این قانون نسبت به قانون قدیم اصلاحاتی داشته است که جزئیات آن در تاریخ ۳۱ تیر ماه سال ۱۳۹۴ تصویب رسیده است.

نرخ محاسبه مالیات بر ارث به چه صورت است؟

  وکیل مالیات بر ارث توضیح می دهد، درقانون گذشته (متوفیان تا پایان سال ۱۳۹۴) بدین ترتیب است که ما ترک متوفی ارزشگذاری می شد ، پس از کسر دیون و هزینه ها سهم هر یک از ورثه مشخص می شود

پس از اعمال معافیت ها طبق  جدول قانون مالیات های مستقیم میزان مالیات بر ارث هر یک از ورثه معین و پرداخت می شود و پس از پرداخت مالیات و صدور گواهی واریز مالیات بر ارث امکان انتقال ترکه وجود دارد

اما در قانون جدید مالیات بر ارث (متوفیان بعد از سال ۹۵/۱/۱) بر اساس ماده ۱۷قانون مالیت های مستقیم اموال متوفی به شرح ذیل گروه بندی شده و نرخ های مالیاتی هر یک از اموال و حقوق متوفی مشخص شده است .

قانون جدید مالیات بر ارث :

بسیاری از قوانین مالیات بر ارث در سالهای اخیر دچار تغییر شده اند که آگاهی از این تغییرات می تواند منجر به کاهش هزینه ها برای ارباب رجوع شود ،برای اینکه بتوان در راستای کاهش هزینه های مالیاتی و بخصوص در مورد ارث و میراث اقدامی کرد باید قوانین را کامل بدانید و تا بهترین نتیجه را بگیرید برای این امر توصیه می شود حتماً از وکیل متخصص در این حوزه استفاده شود تا کمک زیادی بتواند به شما در کاهش هزینه ها ی قابل پرداخت به اداره مالیات نماید.

مالیات بر ارث مغازه چقدر است ؟ 

بر اساس قانون جدید میزان مالیات بر ارث مغازه برای متوفیان بعد از سال ۹۵ به میزان ۳% قیمت اعلام شده مغازه توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است بر اساس قانون جدید هم چنین به میزان ۳% از قیمت اجناس داخل مغازه نیز مشمول پرداخت مالیات خواهد بود.

مطالب مرتبط: مراحل انحصار وراثت

مالیات بر ارث خودرو چقدر است ؟

بر طبق قوانین جدید در صد مالیات بر ارث خودرو به میزان ۲% ارزش و قیمت اعلام شده خودرو توسط کارشناس سازمان امور مالیاتی است البته این درصد برای طبقه اول بوده و بر اساس قانون سایر طبقات به ترتیب ۲و۴ برابر خواهد شد.

بیشتر بخوانید : وکیل انحصار ورثه 

مالیات بر ارث سرقفلی:

 وکیل مالیات بر ارث بیان میکند به بیانی ساده سرقفلی یک حق مالی است که برای ارزش مادی ملک در نظر گرفته شده است، ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم ،محاسبه مالیات بر ارث حق سرقفلی یا مالیات بر ارث مغازه را بر اساس ارزش روز آن دانسته است .
و این نکته قابل ذکر است که در صورتی که مغازه دارای اجناس باشد این اجناس نیز در محاسبه مالیات بر ارث محسوب می شوند و درصدی از ارزش اجناس به مالیات بر ارث اختصاص داده می شود.

مالیات بر ارث خانه چگونه است ؟ 

در خصوص مالیات بر ارث ملک مسکونی ابتدا باید ملک مورد نظر توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی تعیین ارزش شود بعد از آن برای هر کدام از طبقات یک مالیات در نظر گرفته می شود که برای طبقه اول وراث این مبلغ به میزان ۷/۵% از ارزش تعیین شده ملک است این میزان به ترتیب  برای افرادی که در سایر طبقات هستند متفاوت خواهد بود به نحوی که وراث طبقه دوم و سوم به ترتیب باید ۲و۴ برابر طبقه اول مالیات بپردازند.

مالیات بر ارث ملک مسکونی چقدر است ؟ 

در خصوص مالیات بر ارث ملک مسکونی ابتدا باید ملک موردنظر توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی تعیین ارزش شود بعد از آن برای هر کدام از طبقات یک مالیات در نظر گرفته می شود که برای طبقه اول وراث این مبلغ به میزان ۷/۵% درصد از ارزش تعیین شده ملک خواهد بود.

بیشتر بدانیم: هزینه وکیل افراز

مالیات بر درآمد : 

طبق جدول مالیات بر درآمد سال 1401 سقف مالیات بر درآمد سالانه 67 میلیون و 200 هزار تومان است یعنی در سال 1401 دریافتی ماهانه هر نفر تا سقف 5 میلیون و 600 هزار تئمان از پرداخت مالیات معاف است. ما به التفاوت حداقل دریافتی در سال برابر با 68 میلیون و 148 هزار تومان با سقف معافیت مالیاتی در سال برابر با 67 میلیون و 200 هزار تومان نشان می دهد به مبلغ 948 هزار تومان از حقوق دریافتی یک کارگر در طول یکسال مشمول پرداخت مالیات می شود .

بنابراین یک کارگر با حداقل حقوق دریافتی 5 میلیون و 679 هزار تومان مشمول پرداخت نرخ 10 درصدی مالیات است بنابراین با لحاظ نرخ 10 درصدی نسبت به مبلغ 984 هزار تومانی مشمول مالیات در یکسال این کارگر در هر ماه باید 98 هزار و 400 تومان مالیات بپردازد.

به عنوان مثال اگر مجوع پرداختی مشمول مالیات یک کارگر 7 میلیون تومان شد در ابتدا آستانه معافیت 5 میلیون و 600 هزار تومان از آن کسر می شود باقی مانده آن در نرخ مصوب ضرب شده و میزان مالیات پرداختی او مشخص می شود این مبلغ نیز قبل از اینکه حقوق کارگر به حساب او واریز شود از آن کسر می شود.

وراث متوفی شامل چه کسانی می شوند؟

۱.طبقه اول

همسر متوفی
پدر و مادر
فرزندان متوفی پدر نبود آنها نوه ها

۲.طبقه دوم

پدربزرگ و مادربزرگ
همسر متوفی
برادران و خواهران متوفی

۳.طبقه سوم

همسر متوفی
عمو ،عمه،خاله،دایی متوفی پدر صورت نبود آنها فرزندان آنها
کسانی که به موجب نسب ارث میبرند؟

۱) پدر و مادر ، اولاد ، اولاد اولاد

۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن ها

۳) اعمام و عمان و اخوال و حالات و اولاد آن ها

کسانی که به موجب سبب ارث می برند؟ 

۱) زوجه

۲) زوج

طبقه اول از وراث نسبی عبارتند از :

(پدر و مادر ، فرزندان ، نوه ها )

اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد نباشد هر یک از پدر و مادر در صورت انفرادی تمام ارث را می برند ، اگر پدر و مادر متوفی هر دو زنده باشند مادر یک سوم و پدر دو سوم می برد اگر برای متوفی اولاد یا نوه از هر درجه که باشد موجود نباشد اگر پدر و مادر هر دو زنده باشند ولی مادر حاجب داشته باشد یک ششم از ترکه متعلق به مادر است ، منظور از حاجب یعنی شخصی از طبقات دیگر که میزان سهم الارث مادر را کمتر می نماید.

میزان سهم الارث دختر : 

اگر دختر فرزند منحصر باشد به همراه پدر و مادر متوفی نصف ترکه را خواهد برد و مابقی با توجه به میزان سهم الارث پدر و مادر متوفی بین آنها تقسیم می شود ، اگر متوفی دو دختر یا بیش تر داشته باشد دختران دو سوم ترکه را به ارث می برند.

میزان سهم الارث پسر : 

اگر فرزند متوفی پسر باشد چنانچه پسر منحصر یا متعدد باشد به همراه پدر و مادر متوفی همگی در طبقه اول قرار دارند ارث می برند به این صورت که سهم پدر و مادر متوفی یک سوم و مابقی به قرابت به فرزند پسر می رسد که به تساوی بین خودشان تقسیم می کنند در صورتی که متوفی هم فرزند پسر و هم دختر به همراه پدر و مادر داشته باشد سهم پدر و مادر یک سوم است و مابقی بین فرزند پسر دو برابر سهم دختر تقسیم می شود .

میزان سهم الارث نوه : 

آنچه مسلم است این است که نوه در طبقه اول قرار دارد ولی در صورتی ارث میبرد که متوفی فرزندی نداشته باشد در این صورت نوه قائم مقام اولاد می شود و با هریک از اولین که زنده باشد ارث می برد ، اولاد پسر یعنی فرزندان پسری متوفی دو برابر اولاد فرزندان دختری متوفی ارث می برند حتی اگر اولاد متوفی پسر باشد اگر به واسطه مادر با متوفی قرابت پیدا کرده نصف نوه ای که از پدر با متوفی قرابت پیدا کرده ارث می برد.

 

مدارک مورد نیاز جهت ارائه به اداره مالیات برای پرداخت مالیات بر ارث : 

1. اظهارنامه مالیات بر ارث که شامل رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مطالبات و بدهی های متوفی یا تصویر گواهی شده همه اوراقی که اثبات کننده حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است .
2. ارائه رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالت نامه یا قیم نامه
3. ارائه رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی
4. رونوشت یا تصویر گواهی شده گواهی فوت و شناسنامه متوفی

 

اضهارنامه مالیاتی چیست ؟ 

این اضهارنامه ها مورد رسیدگی قرار می گیرند و پس از ارزیابی اموال و دارایی های وراث اعلام کرده اند توسط خود سازمان مالیات و به نرخ روز کسر دیون و هزینه های کفن و دفن و میزان مالیات و در نتیجه رسیدگی خود را به وراث ابلاغ می کنند و هر یک از وراث نسبت به سهم الارث خود به صورت مستقل ملزم به پرداخت مالیات تعیین شده می گردد و در صورت عدم پرداخت مالیات ورثه نمی توانند هیچ گونه نقل و انتقالی به صورت رسمی داشته باشند.

ارزش افزوده چیست ؟ 

برای همه ما در خصوص مالیات بر ارزش افزوده کم و بیش سوالاتی پیش آمده است که این مالیات چه مالیاتی است و بسیاری اوقات فروشندگان در خصوص این موضوع با ما صحبت کرده اند و در بسیاری از خرید های اینترنتی پیامی مبنی بر دریافت مالیات بر ارزش افزوده برای ما آمده است ، بهتر است مختصری در این خصوص توضیح دهیم برای تولید یک کالایی تا به مصرف رسیدن آن مراحل مختلفی طی می شود و در ابتدا مواد اولیه و خام فراهم می شود پس در هر مرحله این مواد تکمیل تر و به نوعی ارزش بیش تری به آن اضافه می شود تا کالا و در نهایت آماده و تحویل مشتری شود هر فرد و گروهی در هر کدام از مراحل تولید ، توزیع و خدمات ارزش خاصی را به آن اضافه می کنند که به آن ارزش افزوده می گوییم.

موارد معافیت از مالیات بر ارث : 

در قانون برخی معافیت ها برای مالیات بر ارث در نظر گرفته شده که این موضوع در اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم سال ۹۵ مورد بازنگری قرار گرفته است در حال حاضر معافیت مالیات بر ارث به قرار زیر است:

۱. اموال شهدای انقلاب اسلامی به وراث طبقات اول و دوم

۲. اثاث البیت محل سکونت متوفی ، منظور از اثاث البیت وسایل ضروری زندگی و لوازم خانگی است .

۳. اموالی که برای وزارتخانه ها و موسسات دولتی و دستگاه هایی که بودجه آنها توسط دولت تامین می شود.

۴. وجوه بازنشستگی ، وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت ، بازخرید خدمت ، مطالبات مربوط به خسارت اخراج ، مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه ها ی اجناس و نیز وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه گذار و یا کارفرما از قبیل انواع بیمه های عمر و زندگی ، خسارت فوت و بیمه عمر …

آیا دیر پرداخت کردن مالیات بر ارث جریمه دارد ؟ 

بر اساس قانون سابق قبل از سال ۹۵ عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر در ظرف حداکثر ۶ماه از تاریخ فوت متوفی موجب تعلق جریمه معادل ۱۰% مالیات تعلق خواهد گرفت و پرداخت پس از آن موعد موجب تعلق جریمه ای معادل ۲/۵% مالیات به ازای هر ماه خواهد بود در حالیکه در قانون جدید هیچ جریمه ای تعلق نمی گیرد.

ماده ۱۷قانون مالیات بر ارث؛

ماده ۱۷قانون مالیات بر ارث در مورد نرخ یا درصد و میزان مالیات بر ارث صحبت می کند ، در این نوشتار سعی دارم به عنوان وکیل انحصار وراثت و مالیات بر ارث به بیان ساده و روان که برای شما عزیزان قابل فهم باشد بپردازم

این ماده در ۶بند نرخ یا درصد مالیات بر ارث و نحوه محاسبه آن را برای انواع مختلف اموال و دارایی متوفی بیان می کند.

بند اول ، این بند بیان می کند که نرخ مالیات برای سپرده های بانکی و سودهای متعلق به سپرده ، اوراق مشارکت و سود آن و هم چنین سود سهام ۳%است

نکته مهم در این بند این است اگر حساب متوفی در موسسات مالی و اعتباری باشد وراث باید ۱۰%مالیات پرداخت کنند به عبارت دیگر نرخ مالیات بر ارث سپرده برای بانک یا موسسه مالی و اعتباری فرق دارد ،اگر متوفی به جای بانک در موسسات مالی و اعتباری حساب داشته باشند به جای ۳% باید ۱۰% مالیات پرداخت کنند.

بند دوم، نرخ مالیات بر سهام بورسی ۷/۵.%و برای سهام غیر بورسی ۶%است، منظور از سهام بورسی سهام متوفی در شرکت هایی است که در بورس پذیرفته شده باشند و سهام غیر بورسی سهام متوفی در یک شرکت خصوصی عادی است.

بند سوم ، میزان مالیات حق امتیاز ۱۰%است ، منظور از حق امتیاز مثل امتیاز تلفن ثابت ،امتیاز، تلفن همراه و…است.

بند چهارم، میزان مالیات برای وسایل نقلیه متوفی مثل ماشین ،موتورسیکلت ۲%می باشد و قیمت وسایل نقلیه توسط کارشناس امور مالیاتی تعیین می شود .

بند پنجم ،نرخ مالیات املاک مسکونی متوفی ۷/۵%ارزش معاملاتی و برای مغازه و ملک اداری ۳%ارزش واقعی ملک است.

منظور از ارزش معاملاتی ملک ، قیمت مصوبی است که توسط کمیسیون تقویم املاک برای مناطق مختلف شهر تعیین شده است ،ارزش معاملاتی فقط برای املاک مسکونی ،باغ ،زمین کاربرد دارد که ارزش معاملاتی ملک از ارزش واقعی آن کم تر است.

بند ششم، میزان مالیات بر ارث برای اموال و دارایی های متوفی که در خارج از کشور قرار دارد ۱۰%می باشد

(سوالات متداول مالیات برا ارث)

۱. میزان مالیات بر ارث بر مبنای چه زمانی محاسبه می شود؟

 وکیل مالیات بر ارث پاسخ می دهد،در قانون سابق (متوفیان قبل از سال ۹۵) اموال و دارایی های متوفی به قیمت روز فوت محاسبه و مالیات آن دریافت می شود ، در حالیکه در قانون جدید بعد از سال (۹۵/۱/۱) ارزش دارائی ها به قیمت روز انتقال به وراث محاسبه و دریافت می گردد.

۲. آیا وراث می توانند به صورت موردی و به صورت مجزا نسبت  به هر یک از اموال متوفی گواهی پرداخت مالیات بر ارث دریافت کنند؟

بله طبق قانون جدید وراث می توانند به هریک از اموال متوفی به صورت مجزا گواهی پرداخت مالیات بر ارث دریافت کنند در حالیکه بر مبنای قانون سابق وراث مکلف بودند که مالیات بر ارث تمام اموال را قبل از انتقال آن ها پرداخت نمایند.

 

۳.آیا وراث می توانند نسبت به سهم خود از دارائی متوفی مالیات پرداخت کنند؟

بله ، به موجب قانون جدید وراث می توانند صرفٱ نسبت به سهم دریافتی خود مالیات پرداخت نمایند و نسبت به کلیه دارائی متوفی مالیات دریافت نمی شود.

۴.آیا ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث مقید به مهلت است؟

برای متوفیان قبل از سال ۹۵/۱/۱ وراث باید اظهارنامه مالیاتی تسلیم و حداکثر ظرف ۳ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه مالیات را پرداخت کنند.

در حالیکه این مهلت در قانون جدید یعنی بعد از سال ۹۵/۱/۱ به یکسال از تاریخ فوت افزایش یافته است. البته الزام به ارائه اظهارنامه مالیاتی ظرف یکسال از تاریخ فوت متوفی این مزیت را دارد که اداره مالیات مکلف به کسر دیون متوفی و هزینه های کفن و دفن از ماترک می باشد که در صورت عدم ارائه اظهارنامه در مهلت مقرر موجب از دست دادن مزیت ذکر شده است و هزینه های ذکر شده باید توسط خود وراث پرداخت گردد.

۵.آیا دیر پرداخت کردن مالیات بر ارث جریمه دارد؟

بر اساس قانون سابق (متوفیان قبل از سال ۹۵) عدم تسلیم  اظهارنامه در موعد مقرر در ظرف حداکثر ۶ماه از تاریخ فوت متوفی موجب تعلق جریمه معادل ۱۰%مالیات متعلقه خواهد بود و پرداخت پس از آن موعد موجب تعلق جریمه ای معادل ۲/۵% مالیات به ازای هر ماه خواهد بود.

در حالیکه برای متوفیان (۹۵/۱/۱) هیچگونه جریمه ای تعلق نمی گیرد.

۶)اگر متوفی قبل از فوت خود اموال را از طریق صلح نامه عمری به ورثه منتقل کرده باشد آیا ضرورتی به پرداخت مالیات بر ارث صلح عمری وجود دارد ؟

یکی از مهم ترین عقود قانون مدنی عقد صلح است ، صلح عمری یکی از مرسوم ترین اقداماتی است که توسط اشخاص انجام می شود با استفاده از این عقد اشخاص می توانند مالکیت مال را به دیگری منتقل کنند و در عین حال حق انتفاع از مال منقل شده را تا زمانی که در قید حیات هستند برای خود نگه دارند .

به همین دلیل است که بسیاری از افراد قبل از فوت کلیه اموال خود را با استفاده از این عقد به فرزندان یا سایر ورثه انتقال می دهند.

۷) آیا به صلح عمری مالیات بر ارث تعلق می گیرد ؟

همانطور که اشاره کردید اشخاص با تنظیم صلح نامه عمری مالکیت اموال را به ورثه منتقل می کند و تنها حق انتفاع را برای مدتی معین برای خود باقی می گذارند منظور از حق انتفاع نیز این است که شخص بتواند از منافع مالی که متعلق به شخص دیگری است استفاده کند در نتیجه بعد از فوت مالی باقی نمی ماند که برای آن مالیات بر ارث صلح عمری در نظر گرفته شود و مفهوم ارث تنها زمانی محقق می شود که شخص فوت کند و ورثه قصد تقسیم اموال او را داشته باشند بنابراین تا زمانی که شخص فوت نکند حق تصمیم گیری در خصوص اموال را دارد و به تبع آن مالیات بر ارث برای اموالی که توسط او منتقل می شوند تعیین نخواهد شد این انتقال علاوه بر صلح نامه عمری شامل عقد بیع ، عقد هبه نیز خواهد بود.

مهر و موم ترکه :

طبق ماده 166 قانون امور حسبی دادگاه بخش مهر مخصوصی برای مهر و موم ترکه خواهد داشت و نمونه آن باید نزد رئیس دادگاه شهرستان باشد.

چه اشخاصی می توانند درخواست مهر و موم ترکه را بنمایند ؟

1. هر یک از ورثه متوفا یا نماینده قانونی آنها
2. موصی له در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد.
3. طلبکار متوفا که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب در صورتی که در مقابل طلب رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد.
4. کسی که از طرف متوفا به عنوان وصایت معین شده باشد.

دادگاه بخش چه زمانی اقدام به مهر و موم می نماید ؟

بر طبق ماده 168 قانون امور حسبی :

1. در موردی که کسی در خانه استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال او نباشد.

2. در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفا امانت باشد.

در مورد شق اول این ماده مالک خانه یا مدیر مهامنخانه مکلفند به دادگاه بخش اطلاع بدهند.

در صورتی که بین ورثه محجوری باشد تکلیف چیست؟

بر طبق ماده 172 قانون امور حسبی در صورتی که بین ورثه محجوری باشد که ولی یا وصی یا قیم نداشته باشد دادرس باید پس از مهر و موم مراتب را به دادستان اطلاع دهد که جهت تعیین قیم اقدام نماید.

آیا در موقع مهر و موم ترکه صورت مجلسی تنظیم می گردد؟

بر طبق ماده 176 قانون امور حسبی در موقع مهر و موم صورت مجلسی تهیه می گردد مشتمیرل بر امور زیر :

1. تاریخ سال و ماه و روز و ساعتی که اقدام به مهر و موم شده است.
2. نام و مشخصات کسی که مباشر مهر و موم است .
3. علتی که موجب مهر و موم شده است.
4. نام و مشخصات و محل اقامت کسی که درخواست مهر و موم نموده و اگر دادرس به نظر خود اقدام به مهر و موم کرده باشد این نکته را در صورت مجلس می نویسد.
5. نام و مشخصات و اظهارات اشخاص ذی نفع که در موقع مهر و موم حاضر بوده اند.
6. تعیین جایی که ترکه در آنجا مهر و موم شده از قبیل اطاق و گنجه
7. وصف اجمالی از اشیایی که مهر و موم شده است .
8. اموالی در محل خود مهر و موم شده است یا محل آن تغییر داده شده
9. نگهبان در صورتی که معین شده باشد بت ذکر این که نگهبان را دادرس مستقلاً معین کرده یا بر حسب معرفی اشخاص ذی نفع
10. اظهار کتبی و صریح با قید التزام از کلیه اشخاصی که با متوفا در یک جا زندگی کرده و یا اموال در تصرف آنها بوده مشعر بر اینکه چیزی از اموال متوفا را خارج یا مخفی نکرده و مطلع نیستند که دیگری به طور مستقم یا غیر مستقیم اموال متوفا را برده یا مخفی کرده است .

نکته : پس از تحریر ترکه درخواست مهر و موم ترکه پذیرفته نمی شود . 

هزینه کفن و دفن متوفا احتساب می گردد؟

طبق ماده 190 قانون امور حسبی هزینه ای که برای کفن و دفن متوفا با رعایت شئون او لازم و ضروری است از وجوه نقد برداشته می شود و اگر وجه نقد نباشد از ترکه برداشته شده و به فروش می رسد و بقیه مهر و موم خواهد شد.

تکلیف اشیا ضایع شدنی چه می شود ؟

طبق ماده 193 قانون امور حسبی اشیای ضایع شدنی یا اشیایی که نگاهداری آنها مستلزم هزینه بی تناسب است یا اموال کم قیمتی که محل و نقل و نگاهداری آنها مستلزم زحمت و اشغال مکان وسیعی است ممکن است مهر و موم نشود و در این صورت اگر اشیاء نام برده مورد احتیاج افراد واجب النفقه نباشد فروخته شده و پول آن در صندوق دادگستری یا یکی از بانک های معتبر تودیع می شود .

اگر متوفا مالی نداشته باشد تکلیف چیست ؟

طبق ماده 191 قانون امور حسبی در صورتی که متوفا مالی نداشته باشد یا مال قابل مهر و موم نباشد دادرس صورت مجلسی تنظیم نموده و این مطلب را در آن قید می نماید.

چه کسانی حق درخواست رفع از مهر و موم ترکه را دارند ؟

طبق ماده 194 قانون امور حسبی کسانی که حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند می توانند رفع مهر و موم را هم درخواست نمایند.

دادگاه صلاحیتدار برای ارائه درخواست رفع مهر و موم کجاست ؟

طبق ماده 195 قانون امور حسبی درخواست برداشتن مهر و موم از دادگاه بخش می شود که برای رسیدگی به امور ترکه صالح است و هرگاه ترکه در حوزه دادگاه بخش دیگری باشد دادگاه بخش محل وجود ترکه به دستور دادگاه مذکور اقدام به رفع مهر و موم می نماید و صورت مجلس مربوط به این عمل را به دادگاهی که دستور برداشتن مهر و موم را داده است می فرستد.

نکته : در صورتی که بین ورثه غایب یا محجوری باشد رفع مهر و موم بعد از تعیین وکیل یا امین برای غایب و تعیین قیم برای محجور به عمل خواهد آمد.

نکته : هرگاه بین ورثه غایب یا محجوری باشد و هم چنین در صورتی که وارث متوفا معلوم نباشد در موقع برداشتن مهر و موم ترکه باید تحریر شود.

 در این مقاله قصد داریم موادی از قانون مدنی ایران را نیز تشریح کنیم شاید مورد استفاده عده ای قرار بگیرد :

 

کتاب هفتم – در نکاح وطلاق (قانون مدنی خانواده)

باب اول – در نکاح

فصل اول – در خواستگاری

ماده ۱۰۳۴ – هرزنی را که خالی از موانع نکاح باشد می توان خواستگاری نمود.

ماده ۱۰۳۵ – وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقررگردیده پرداخته شده باشد بنابراین هریک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگرنمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.

ماده ۱۰۳۶ – حذف شد. ( اصلاحی مطابق قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰)

ماده ۱۰۳۷ – هریک از نامزدها می تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور هدایائی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظورداده است مطالبه کند.

اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایائی خواهد بودکه عادتا نگاه داشته می شود مگر اینکه هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.

ماده ۱۰۳۸ – مفاد ماده قبل ازحیث رجوع به قیمت درموردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها بهم بخورد مجری نخواهد بود.

مطالب مرتبط: حضانت فرزند در طلاق

ماده ۱۰۳۹ – حذف شد. ( اصلاحی مطابق قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰)

 



ماده ۱۰۴۰ – هریک ازطرفین می تواند برای انجام وصلت منظور از طرف مقابل تقاضا کند که تصدیق طبیب به صحت از امراض مسریه مهم از قبیل سفلیس و سوزاک وسل ارائه دهد.

فصل دوم – قابلیت صحی برای ازدواج

‌ماده ۱۰۴۱ – عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر ‌قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت ‌مصلحت با تشخیص دادگاه صالح. (اصلاحی به موجب ‌قانون اصلاح ماده (۱۰۴۱) قانون مدنی موضوع ماده (۲۴) قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰ – مصوبه مورخ ۱/ ۴/ ۱۳۸۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام )

ماده ۱۰۴۲ – حذف شد. ( اصلاحی مطابق قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰)

ماده ۱۰۴۳ – نکاح دختر باکره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدر او است و هر گاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند اجازه او ساقط و در این صورت دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرار داده شده است پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.( اصلاحی مطابق قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰)

ماده ۱۰۴۴ – در صورتی که پدر یا جد پدری در محل حاضر نباشند و استیذان از آنها نیز عادتا غیر ممکن بوده و دختر نیز احتیاج به ازدواج داشته باشد، وی می تواند اقدام به ازدواج نماید. ( اصلاحی مطابق قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰)

تبصره – ثبت این ازدواج در دفترخانه منوط به احراز موارد فوق در دادگاه مدنی خاص می باشد.

مطالب مرتبط: گرفتن وکیل انحصار وراثت

فصل سوم – در موانع نکاح

ماده ۱۰۴۵ – نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع است اگرچه قرابت حاصل از شبهه یا زنا باشد:

ا – نکاح با پدر و اجداد و با مادر و جدات هر قدرکه بالا برود.

۲ – نکاح با اولاد هر قدرکه پائین برود.

۳ – نکاح با برادر و خواهر و اولاد آنها تا هر قدر که پائین برود.

۴ – نکاح با عمات و خالات خود و عمات و خالات پدر و مادر و اجداد و جدات

ماده ۱۰۴۶ – قرابت رضاعی ازحیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است مشروط بر این که:

اولا – شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد.

ثانیا – شیر مستقیما از پستان مکیده شده باشد.

ثالثا – طفل لااقل یک شبانه روز و یا ۱۵ دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد بدون اینکه در بین غذای دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد.

رابعا – شیر خوردن طفل قبل ازتمام شدن دو سال از تولد او باشد.

خامسا – مقدار شیری که طفل خورده است از یک زن و ازیک شوهر باشد بنابر این اگر طفل در شبانه روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیر زن دیگر بخورد موجب حرمت نمی شود اگر چه شوهر آن دو زن یکی باشد. و همچنین اگر زن یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد آن پسر و یا آن دختر برادر و خواهر رضاعی نبوده ازدواج بین آن ها از این حیث ممنوع نمی باشد.

ماده ۱۰۴۷ – نکاح بین اشخاص ذیل به واسطه مصاهره ممنوع دائمی است –

۱ – بین مرد و مادر و جدات زن او از هر درجه که باشد اعم از نسبی و رضاعی .

۲ – بین مرد و زنی که سابقا زن پدر و یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفاد او بوده است هر چند قرابت رضاعی باشد.

۳ – بین مرد با اناث از اولاد زن ازهردرجه که باشد ولو رضاعی مشروط بر اینکه بین زن وشوهر زناشوئی واقع شده باشد.

ماده ۱۰۴۸ – جمع بین دو خواهرممنوع است اگر چه به عقد منقطع باشد.

مطالب مرتبط: وکیل مالیات بر ارث

ماده ۱۰۴۹ – هیچکس نمی تواند دختر برادر زن و یا دخترخواهر زن خود را بگیرد مگر با اجازه زن خود.

ماده ۱۰۵۰ – هرکس زن شوهردار را با علم به وجود علقه زوجیت و حرمت نکاح و یا زنی را که درعده طلاق یا در عده وفات است با علم به عده و حرمت نکاح برای خود عقد کند عقد باطل وآن زن مطلقا برآن شخص حرام موبد می شود.

ماده ۱۰۵۱ – حکم مذکور در ماده فوق درموردی نیزجاری است که عقد از روی جهل به تمام یا یکی از امور مذکوره فوق بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد در صورت جهل و عدم وقوع نزدیکی عقد باطل ولی حرمت ابدی حاصل نمی شود.

ماده ۱۰۵۲ – تفریقی که بالعان حاصل می شود موجب حرمت ابدی است .

ماده ۱۰۵۳ – عقد در حال احرام باطل است و با علم به حرمت موجب حرمت ابدی است .

ماده ۱۰۵۴ – زنای با زن شوهردار یا زنی که درعده رجعیه است موجب حرمت ابدی است .

ماده ۱۰۵۵ – نزدیکی به شبهه و زنا اگر سابق بر نکاح باشد از حیث مانعیت نکاح درحکم نزدیکی بانکاح صحیح است ولی مبطل نکاح سابق نیست .

ماده ۱۰۵۶ – اگرکسی باپسری عمل شنیع کند نمی تواند مادر یا خواهر یا دختر او را تزویج کند.

ماده ۱۰۵۷ – زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفربوده و مطلقه شده برآن مرد حرام است مگر اینکه به عقد دائم به زوجیت مرد دیگری درآمده و پس از وقوع نزد یکی با او بواسطه طلاق یا فسخ یا فوت فراق حاصل شده باشد.

ماده ۱۰۵۸ – زن هرشخصی که به نه طلاق که شش تای آن عددی است مطلقه شده باشد برآن شخص حرام موبد می شود.

ماده ۱۰۵۹ – نکاح مسلمه باغیرمسلم جایز نیست .

ماده ۱۰۶۰ – ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است .

قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی

ماده واحده – فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی که در ایران متولد شده یا حداکثر تا یک سال پس از تصویب این قانون در ایران متولد می شوند می توانند بعد از رسیدن به سن هجده سال تمام تقاضای تابعیت ایرانی نمایند. این افراد در صورت نداشتن سوء پیشینه کیفری یا امنیتی و اعلام رد تابعیت غیر ایرانی به تابعیت ایران پذیرفته می شوند. وزارت کشور نسبت به احراز ولادت طفل در ایران و صدور پروانه ازدواج موضوع ماده (۱۰۶۰) قانون مدنی اقدام می نماید و نیروی انتظامی نیز با اعلام وزارت کشور پروانه اقامت برای پدر خارجی مذکور در این ماده صادر می کند. فرزندان موضوع این ماده قبل از تحصیل تابعیت نیز مجاز به اقامت در ایران می باشد

 



 

مطالب مرتبط: وکالت زوجه در طلاق

تبصره ۱- چنانچه سن مشمولین این ماده در زمان تصویب بیش از هجده سال تمام باشد باید حداکثر ظرف یک سال اقدام به تقاضای تابعیت ایرانی نمایند. تبصره ۲- از تاریخ تصویب این قانون کسانی که در اثر ازدواج زن ایرانی و مرد خارجی در ایران متولد شوند و ازدواج والدین آنان از ابتدا با رعایت ماده (۱۰۶۰) قانون مدنی به ثبت رسیده باشد، پس از رسیدن به سن هجده سال تمام و حداکثر ظرف مدت یک سال، بدون رعایت شرط سکونت مندرج در ماده (۹۷۹) قانون مدنی به تابعیت ایران پذیرفته می شوند. قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و دو تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه دوم مهر ماه یک هزار و سیصد و هشتاد و پنج مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۲/۷/۱۳۸۵ به تأیید شورای محترم نگهبان رسید.
رئیس مجلس شورای اسلامی – غلامعلی حدادعادل
ماده ۱۰۶۱ – دولت می تواندازدواج بعضی از مستخدمین و مامورین رسمی ومحصلین دولتی را با زنی که تبعه خارجه باشد موکول به اجازه مخصوص نماید.

فصل چهارم – شرایط صحت نکاح
ماده ۱۰۶۲ – نکاح واقع می شود به ایجاب و قبول بالفاظی که صریحا دلالت بر قصد ازدواج نماید.
ماده ۱۰۶۳ – ایجاب و قبول ممکن است از طرف خود مرد و زن صادر شود و یا از طرف اشخاصی که قانونا حق عقد دارند.

ماده ۱۰۶۴ – عاقد باید عاقل و بالغ و قاصد باشد.
ماده ۱۰۶۵ – توالی عرفی ایجاب وقبول شرط صحت عقداست .
ماده ۱۰۶۶ – هرگاه یکی ازمتعاقدین یا هر دو لال باشند عقد به اشاره از طرف لال نیز واقع می شود مشروط بر اینکه بطور وضوح حاکی از انشاء عقد باشد.
ماده ۱۰۶۷ – تعیین زن و شوهربه نحوی که برای هیچ یک ازطرفین درشخص طرف دیگر شبهه نباشد شرط صحت نکاح است .
ماده ۱۰۶۸ – تعلیق در عقد موجب بطلان است .
ماده ۱۰۶۹ – شرط خیار فسخ نسبت به عقد نکاح باطل است ولی در نکاح دائم شرط خیارنسبت به صداق جایزاست مشروط بر اینکه مدت آن معین باشد و بعد از نسخ مثل آن است که اصلا مهرذکرنشده باشد.
ماده ۱۰۷۰ – رضای زوجین شرط نفوذ عقد است وهرگاه مکره بعد از زوال کره عقد را اجازه کند نافذ است مگراین که اکراه به درجه بوده که عاقد فاقد قصد باشد.

فصل پنجم – وکالت در نکاح
ماده ۱۰۷۱ – هر یک از مرد و زن می توانند برای عقد نکاح وکالت بغیردهد.
ماده ۱۰۷۲ – درصورتی که وکالت بطور اطلاق داده شود وکیل نمی تواند موکله را برای خود تزویج کند مگر این که این اذن صریحا به او داد شده باشد.

ماده ۱۰۷۳ – اگر وکیل ازآنچه که موکل راجع به شخص یا مهر یا خصوصیات دیگر معین کرده تخلف کند صحت عقد متوقف بر تنفیذ موکل خواهد بود.

ماده ۱۰۷۴ – حکم ماده فوق درموردی نیزجاری است که وکالت بدون قید بوده و وکیل مراعات مصلحت موکل را نکرده باشد.

فصل ششم – درنکاح منقطع

ماده ۱۰۷۵ – نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

ماده ۱۰۷۶ – مدت نکاح منقطع بایدکلا معین شود.

ماده ۱۰۷۷ – درنکاح منقطع احکام راجع به وراثت زن و به مهراو همان است که در باب ارث و در فصل آتی مقررشده است .

فصل هفتم – در مهر

ماده ۱۰۷۸ – هر چیزی راکه مالیت داشته وقابل تمیز نیز باشد می توان مهر قرار داد.

ماده ۱۰۷۹ – مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن ها بشود معلوم باشد.

ماده ۱۰۸۰ – تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است .

ماده ۱۰۸۱ – اگر در عقد نکاح شرط شودکه درصورت عدم تادیه مهردرمدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح  و مهر صحیح ولی شرط باطل است .
ماده ۱۰۸۲ – به مجردعقد،زن مالک مهرمی شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
تبصره – چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.
قانون استفساریه تبصره ذیل ماده (۱۰۸۲) قانون مدنی مصوب ۱۳۷۶
موضوع استفساریه:
ماده واحده– آیا ملاک محاسبه مهریه به نرخ روز موضوع تبصره ذیل ماده (۱۰۸۲) قانون مدنی مصوب ۲۹/۴/۱۳۷۶، زمان صدور حکم است یا زمان تادیه آن؟
نظر مجلس:
” منظور از زمان تادیه، زمان اجرای قطعی و لازم الاجراء است. ”
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ بیست و هفتم اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و هشتاد و چهار مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۴/۳/۱۳۸۴ به تایید شورای نگهبان رسید.
ماده ۱۰۸۳ – برای تادیه تمام یا قسمتی از مهرمی توان مدت یا اقساطی قرار داد.
ماده ۱۰۸۴ – هرگاه مهرعین معین باشد و معلوم گردد قبل ازعقد معیوب بوده و یا بعد از عقد و قبل ازتسلیم معیوب و یا تلف شود شوهر ضامن عیب وتلف است .
ماده ۱۰۸۵ – زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهردارد امتناع کند مشروط براین که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهدبود.
ماده ۱۰۸۶ – اگر زن قبل از اخذ مهربه اختیار خود به ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل استفاده کند معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهدشد.
ماده ۱۰۸۷ – اگردرنکاح دائم مهرذکرنشده یا عدم مهرشرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگرقبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.
ماده ۱۰۸۸ – در مورد ماده قبل اگریکی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیردزن مستحق هیچ گونه مهری نیست . ماده ۱۰۸۹ – ممکن است اختیارتعیین مهربه شوهریاشخص ثالثی داده شوددراین صورت شوهریاشخص ثالث می تواندمهرراهرقدربخواهدمعین کند.

ماده ۱۰۹۰ – اگر اختیار تعیین مهربه زن داده شود زن نمی تواند بیشتر از مهرالمثل معین نماید.

ماده ۱۰۹۱ – برای تعیین مهرالمثل باید حال زن ازحیث شرافت خانوادگی و سایرصفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل وغیره درنظرگرفته شود.

ماده ۱۰۹۲ – هر گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عینا یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.

ماده ۱۰۹۳ – هرگاه مهردر عقد ذکرنشده باشد و شوهرقبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگربعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.

ماده ۱۰۹۴ – برای تعیین مهرالمتعه حال مرد ازحیث غنا و فقر ملاحظه می شود.

ماده ۱۰۹۵ – در نکاح منقطع عدم مهردر عقد موجب بطلان است .

بیشتر بخوانید: وکیل انحصار ورثه

ماده ۱۰۹۶ – در نکاح منقطع موت زن دراثناء مدت موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگرشوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند. ماده ۱۰۹۷ – در نکاح منقطع هرگاه شوهرقبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهر را بدهد.
ماده ۱۰۹۸ – درصورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگرمهر را گرفته شوهر می تواند آن را استرداد نماید.
۱۰۹۹ – درصورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است .
ماده ۱۱۰۰ – درصورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.
ماده ۱۱۰۱ – هرگاه عقدنکاح قبل نزدیکی به جهتی فسخ شودزن حق مهرندارد مگردرصورتی که موجب فسخ ،عنن باشدکه دراین صورت باوجودفسخ نکاح زن مستحق نصف مهراست .
فصل هشتم – درحقوق وتکالیف زوجین نسبت به یکدیگر
ماده ۱۱۰۲ – همین که نکاح بطورصحت واقع شدروابط زوجیت بین طرفین موجودوحقوق وتکالیف زوجین درمقابل همدیگربرقرارمی شود.
ماده ۱۱۰۳ – زن وشوهرمکلف به حسن معاشرتی بایکدیگرند.
ماده ۱۱۰۴ – زوجین بایددرتشییدمبانی خانواده وترتیب اولادخودبه یکدیگرمعاضدت نمایند.

ماده ۱۱۰۵ – درروابط زوجین ریاست خانواده ازخصائص شوهراست .

ماده ۱۱۰۶ – درعقددائم نفقه زن بعهده شوهراست

ماده ۱۱۰۷- نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، غذا ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض . (اصلاحی بموجب قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۸۱)

ماده ۱۱۰۸ – هرگاه زن بدون مانع مشروع ازادای وظایف زوجیت امتناع کندمستحق نفقه نخواهدبود.

ماده ۱۱۰۹ – نفقه مطلقه رجعیه درزمان عده برعهده شوهراست مگراینکه طلاق درحال نشوزواقع شده باشدلیکن اگرعده ازجهت فسخ نکاح یاطلاق بائن باشد زن حق نفقه نداردمگردرصورت حمل ازشوهرخودکه دراین صورت تازمان وضع حمل حق نفقه خواهدداشت .

ماده ۱۱۱۰- در ایام عده وفات ، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است ( در صورت عدم پرداخت ) تامین می گردد. اصلاحی بموجب قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۸۱

ماده ۱۱۱۱ – زن می توانددرصورت استنکاف شوهرازدادن نفقه به محکمه رجوع کنددراین صورت محکمه میزان نفقه رامعین وشوهررابه دادن آن محکوم خواهدکرد.

ماده ۱۱۱۲ – اگراجراءحکم مذکوردرماده قبل ممکن نباشدمطابق ماده ۱۱۲۹رفتارخواهدشد.

ماده ۱۱۱۳ – درعقدانقطاع زن حق نفقه نداردمگراینکه شرط شده یاآنکه عقدمبنی برآن جاری شده باشد.

ماده ۱۱۱۴ – زن بایددرمنزلی که شوهرتعیین می کندسکنی نمایدمگرآنکه اختیارتعیین منزل به زن داده شده باشد.

ماده ۱۱۱۵ – اگربودن زن باشوهردریک منزل متضمن خوف ضرربدنی یامالی یاشرافتی برای زن باشدزن می تواندمسکن علیحده اختیارکندودرصورت ثبوت مظنه ضررمزبورمحکمه حکم بازگشت به منزل شوهرنخواهددادومادام که زن در بازگشتن به منزل مزبورمعذوراست نفقه برعهده شوهرخواهدبود.

ماده ۱۱۱۶ – درمورد ماده فوق مادام که محاکمه بین زوجین خاتمه نیافته محل سکنای زن به تراضی محکمه باجلب نظراقربای نزدیک طرفین منزل زن رامعین خواهدنمودودرصورتی که اقربائی نباشدخودمحکمه محل مورداطمینان رامعین خواهدکرد.

ماده ۱۱۱۷ – شوهرمی تواندزن خودراازحرفه یاصنعتی که منافی مصالح خانوادگی یاحیثیات خودیازن باشدمنع کند.

ماده ۱۱۱۸ – زن مستقلامی توانددردارائی خودهرتصرفی راکه می خواهد بکند.

ماده ۱۱۱۹ – طرفین عقدازدواج می توانندهرشرطی که مخالف بامقتضای عقدمزبورنباشددرضمن عقدازدواج یاعقدلازم دیگربنمایدمثل اینکه شرط شودهرگاه شوهرزن دیگربگیردیادرمدت معینی غائب شودیاترک انفاق نماید یابرعلیه حیات زن سوءقصدکندیاسوءرفتاری نمایدکه زندگانی آنهابا یکدیگرغیرقابل تحمل شودزن وکیل ووکیل درتوکیل باشدکه پس ازاثبات تحقق شرط درمحکمه وصدورحکم نهائی خودرامطلقه سازد.

باب دوم – درانحلال عقد نکاح

ماده ۱۱۲۰ – عقدنکاح به فسخ یابه طلاق یابه بذل مدت درعقدانقطاع منحل می شود.

فصل اول – درموردامکان فسخ نکاح

ماده ۱۱۲۱ – جنون هریک اززوجین بشرط استقراراعم ازاینکه مستمریا ادواری باشدبرای طرف مقابل موجب حق فسخ است .

ماده ۱۱۲۲ – عیوب زیر در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:

۱ – خصا

۲ – عنن به شرط این که ولو یک بار عمل زناشویی را انجام نداده باشد.

۳ – مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه ای که قادر به عمل زناشویی نباشد. ( اصلاحی مطابق قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰)

ماده ۱۱۲۳ – عیوب ذیل درزن موجب حق فسخ برای مردخواهدبود –

۱ – قرن .

۲ – جذام

۳ – برص

۴ – افضاء

۵ – زمین گیری

۶ – نابینائی ازهردوچشم .

ماده ۱۱۲۴ – عیوب زن درصورتی موجب حق فسخ برای مرداست که عیب مزبور درحال عقدوجودداشته است .

ماده ۱۱۲۵ – جنون وعنن درمردهرگاه بعدازعقدهم حادث شودموجب حق فسخ برای زن خواهدبود.

ماده ۱۱۲۶ – هر یک اززوجین که قبل ازعقدعالم به امراض مذکوره درطرف دیگربودبعدازعقدحق فسخ نخواهدداشت .

ماده ۱۱۲۷ – هر گاه شوهر بعد از عقد مبتلابه یکی ازامراض مقاربتی گرددزن حق خواهدداشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع مزبور مانع حق نفقه نخواهدبود.

ماده ۱۱۲۸ – هرگاه دریکی ازطرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شودکه طرف مذکوره فاقد وصف مقصود بود برای طرف مقابل حق فسخ خواهدبود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبانیا بر آن واقع شده باشد.

ماده ۱۱۲۹ – درصورت استنکاف شوهرازدادن نفقه وعدم امکان اجراءحکم محکمه والزام اوبه دادن نفقه زن می تواندبرای طلاق به حاکم رجوع کندوحاکم رجوع کندوحاکم شوهر او را اجبار به طلاق می نماید. همچنین است درصورت عجز شوهر از دادن نفقه .

ماده ۱۱۳۰ – در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود. ( اصلاحی مطابق قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۱۳۷۰)

تبصره – عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر وحرج محسوب می گردد:

۱- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناتوب در مدت یک سال بدون عذر موجه .

۲- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی بت ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است .

در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک ، مجددا” به مصر موارد مذکور روی آورده ، بنا به درخواست زوجه ، طلاق انجام خواهد شد.

۳- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.

۴- ضرب و شتم یا هرگونه سوءاستفاده مستمر زوج که عرفا” با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

۵- ابتلاء زوح به بیماری های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عراضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.

موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه درسایر مواردی که عسر وحرج زن در دادگاه احراز شود،حکم طلاق صادرنماید الحاقی بموجب قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی مصوب ۸۱ ماده ۱۱۳۱ – خیارفسخ فوری است واگرطرفی که حق فسخ داردبعدازاطلاع بعلت فسخ نکاح رافسخ نکندخیاراوساقط می شودبشرط اینکه علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشدتشخیص مدتی که برای امکان استفاده ازخیارلازم بوده بنظرعرف وعادت است .

ماده ۱۱۳۲ – درفسخ نکاح رعایت ترتیباتی که برای طلاق مقرراست شرط نیست .

فصل دوم – درطلاق

مبحث اول – درکلیات

ماده ۱۱۳۳- مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید.

تبصره – زن نیز می تواند با وجود شرایط مقرر در مواد (۱۱۱۹) ، (۱۱۲۹) و (۱۱۳۰) این قانون ، از دادگاه تقاضای طلاق نماید. (اصلاحی بموجب قانون اصلاح موادی از قانون مدنی مصوب ۸۱)

ماده ۱۱۳۴ – طلاق بایدبه صیغه طلاق ودرحضورلااقل دونفرمردعادل که طلاق را بشنوندواقع گردد.

ماده ۱۱۳۵ – طلاق بایدمنجرباشدوطلاق معلق بشرط باطل است .

ماده ۱۱۳۶ – طلاق دهنده بایدبالغ وعادل وقاصدومختارباشد.

ماده ۱۱۳۷ – ولی مجنون دائمی می توانددرصورت مصلحت مولی علیه زن او راطلاق دهد.

ماده ۱۱۳۸ – ممکن است صیغه طلاق رابه توسط وکیل اجرانمود.

ماده ۱۱۳۹ – طلاق مخصوص عقددائم است وزن منقطعه به انقضاءمدت یابذل آن ازطرف شوهراززوجیت خارج می شود.

ماده ۱۱۴۰ – طلاق زن درمدت عادت زنانگی یادرحال نفاس صحیح نیست مگر اینکه زن حامل باشدیاطلاق قبل ازنزدیکی بازن واقع شودیاشوهرغائب باشد بطوری که اطلاع ازعادت زنانگی بودن زن نتواندحاصل کند.

ماده ۱۱۴۱ – طلاق درطهرمواقعه صحیح نیست مگراینکه زن یائسه یاحامل باشد.

ماده ۱۱۴۲ – طلاق زنی که باوجوداقتضای سن عادت زنانگی نمی شودوقتی صحیح است که ازتاریخ آخرین نزدیکی بازن سه ماه گذشته باشد.

مبحث دوم – دراقسام طلاق

ماده ۱۱۴۳ – طلاق بردوقسم است – بائن ورجعی

ماده ۱۱۴۴ – درطلاق بائن برای شوهرحق رجوع نیست .

ماده ۱۱۴۵ – درمواردذیل طلاق بائن است –

۱ – طلاقی که قبل ازنزدیکی واقع شود.

۲ – طلاق یائسه .

۳ – طلاق خلع ومبارات مادام که زن رجوع بعوض نکرده باشد.

۴ – سومین طلاق که بعدازسه وصلت متوالی بعمل آیداعم ازاینکه وصلت در نتیجه رجوع باشدیادرنتیجه نکاح جدید.

ماده ۱۱۴۶ – طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که ازشوهرخوددارددر مقابل مالی که به شوهرمی دهدطلاق بگیرداعم ازاینکه مال مزبورعین مهریا معادل آن ویابیشترویاکمترازمهرباشد.

ماده ۱۱۴۷ – طلاق مبارات آن است که کراهت ازطرفین باشدولی دراین صورت عوض بایدزائدبرمیزان مهرنباشد.

مطالب مرتبط: وکیل ملکی خوب 

مطالب مرتبط: تحریر ترکه چیست 

مطالب مرتبط: وکیل در ایران 

مطالب مرتبط: انحصار وراثت ایرانیان مقیم خارج 

مطالب مرتبط: وکیل ارث