ازدواج یکی از عقود رضایی است یعنی صرف تقاضای ازدواج و پذیرش آن از سوی طرف دیگر ازدواج به صورت صحیح انجام می شود و در واقع صحت ازدواج منوط به انجام تشریفات خاصی نیست اما مصلحت جامعه اقتضاء می کند که ثبت ازدواج الزامی باشد.
همانطور که گفته شد ازدواج از جمله عقود رضایی است و برای صحیح بودن آن صرف ایجاب و قبول طرفین کفایت می کند ، بنابراین اگر دو نفر خودشان صیغه ازدواج را بخوانند یا یک شخص ثالثی صیغه ازدواج را جاری کند آن ازدواج صحیح است و رابطه زوجیت بین طرفین نیز ایجاد می گردد اما چنین ازدواجی مورد حمایت قانون گذار نیست مثلاً زوجه ای که نفقه بخواهد باید از واج خود را که ثبت نشده در صدد اثبات آن بر آید در این گونه موارد طرفین باید به اثبات زوجیت در دادگاه اقدام نمایند.
طبق قوانین کشور ما ازدواج هیچگونه تشریفاتی ندارد و می تواند بدون سند رسمی انجام شود اما قانون گذار به دلیل برخی امور و مصالح بر لزوم ثبت ازدواج دائم در دفاتر رسمی ازدواج تاکید نموده است.
اگر ازدواج را ثبت کنیم در صورت بروز اختلاف اثبات آن به آسانی امکان پذیر است علاوه بر این با استناد به ازدواجی که ثبت نشده است نمی توان در دادگاه درباره مسائل مربوط به آن ازدواج دعوایی مطرح نمود مثلاً اگر ازدواج ثبت شود زن به راحتی به واسطه آن ازدواج می تواند نفقه خود را مطالبه کند.
قانون گذار لزوم ثبت ازدواج دائم را پیش بینی نموده است و برای عدم انجام این امر مجازات نایب را نیز در نظر گرفته است.
بر طبق ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی اقدام به ازدواج دائم نماید و از ثبت آن خودداری کند علاوه بر اینکه ملزم به ثبت ازدواج می شود به پرداخت جریمه نقدی از ۸۰ میلیون ریال تا ۱۸۰ میلیون ریال و حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه محکوم خواهد شد.
قانون گذار کشور ما علاوه بر ثبت ازدواج ثبت طلاق و ثبت رجوع از طلاق را نیز به عنوان نوعی تکلیف قانونی الزامی نموده است زیرا طلاق زوجین و یا رجوع کرد از طلاق نیز آثاری را به دنبال خود خواهد داشت که عدم ثبت آن ممکن است پیامد های را به دنبال داشته باشد در نتیجه ثبت ازدواج ، طلاق ، رجوع مرد نیز الزامی شناخته شده است.
اصولاً ثبت ازدواج موقت الزامی نیست مگر در ۳مورد ذیل که ثبت نکاح موقت الزامی است ؛
یکی از نکات مثبت قوانین مرتبط با قانون حمایت خانواده پیش بینی برخی قوانین برای حفظ بنیاد خانواده است در قوانین گذشته به طور دقیق به این مسأله توجه نشده بود اما مطابق قوانین جدید مجازات های شدید تری برای تخلف از این امر پیش بینی شده است در قانون جدید علاوه بر حبس درجه هفت مجازات جزای نقدی نیز در نظر گرفته شده است مثلاً درگذشته مجازات مرد حبس تعزیری تا یکسال بود اما قانون جدید حمایت خانواده به جریمه نقدی ۸۰ میلیون ریال تا ۱۸۰ میلیون ریال تبدیل کرده است.