مهریه که در قانون مدنی به عنوان مال معین یا چیزی است که قائم مقام مال است و به عنوان حق دینی به محض وقوع عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می گیرد. بنابراین با وقوع عقد نکاح زن می تواند هر زمان که خواست مهریه را که بر ذمه شوهر ایجاد شده از او مطالبه نماید.
⚖️ مهر المسمی : مهریه مهر المسمی مهریه ای است در زمان عقد میزان آن مشخص می شود و در سند ازدواج قید می گردد و در این نوع مهر هیچ محدودیتی وجود ندارد و به هر میزانی می تواند باشد.
⚖️ مهر المتعه : این نوع مهریه به زنانی تعلق می گیرد که در زمان عقد برای آنها هیچ مهری در نظر گرفته نشده است و مرد قبل از نزدیکی اقدام به طلاق زن می نماید و میزان مهریه با توجه به دارایی مرد و توان مالی او تعیین می گردد.
⚖️ مهر المثل : مهر المثل مهری است که در ضمن عقد زوجین بر آن توافق ندارند و مقدار آن مشخص نشده است و مهر المثل با توجه به ویژگی های زن به او تعلق می گیرد که بعد از عقد و بعد از نزدیکی می باشد.
طبق قانون کشور ایران مهریه ۲نوع است ، عند المطالبه و عند الاستطاعة
مهریه عند المطالبه بعد از وقوع عقد نکاح زوجه می تواند تمام مهر را از زوج مطالبه کند و زوج نمی تواند بگویید من ندارم و باید آن را بپردازد مگر در شرایط مقرر قانونی که وجود دارد مثلٱ اعسار زوج که باید از طریق وی اثبات گردد.
مهریه عند الاستطاعة کاملاً بر عکس مهریه عند المطالبه است و زوجه در صورتی می تواند مالک تمام مهر شود که ثابت کند شوهر دارایی کافی برای پرداخت مهریه را دارد و در این نوع مهریه امکان جلب و ممنوع الخروجی زوج وجود ندارد مگر توسط وکیل مکنت زوج اثبات شود.
هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.
مهر باید بین طرفین تا حدی رفع جهالت آنها بشود معلوم باشد.
تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.
اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تادیه مهر در مدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل است.
به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
تبصره: چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند . آیین نامه اجرایی این قانون حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
برای تادیه تمام یا قسمتی از مهر می توان مدت یا اقساطی قرار داد.
هرگاه مهر عین معین باشد و معلوم گردد قبل از عقد معیوب بوده و یا بعد از عقد و قبل از تسلیم معیوب و یا تلف شود شوهر ضامن عیب و تلف است.
زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل استفاده کند معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.
اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آنها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهر المثل خواهد بود.
در مورد ماده قبل اگر یکی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد زن مستحق هیچ گونه مهری نیست.
ممکن است اختیار تعیین مهر به شوهر یا شخص ثالثی داده شود در این صورت شوهر یا شخص ثالث می تواند مهر را هر قدر بخواهد معین کند.
اگر اختیار تعیین مهر به زن داده شود زن نمی تواند بیش تر از مهر المثل معین نماید.
برای تعیین مهر المثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات ووضعیت او نسبت به اماثل و اقارب معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.
هرگاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلاً داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عیناًیا قیمتاً استرداد کند.
هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق کهرالمثل خواهد بود.
برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود.
در نکاح منقطع عدم ذکر مهر در عقد موجب بطلان است.
در نکاح منقطع موت زن در اثنای مدت موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.
در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهر را بدهد.
در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می تواند آن را استرداد نماید.
در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.
در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یل قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.
هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.
گرچه طبق قانون مدنی مادام که مهریه زوجه تسلیم نشده در صورت حال بودن مهر زن می تواند از ایفای وظایفی که که در مقابل شوهر دارد امتناع کند و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود لکن مقررات این ماده صرفٱ به رابطه حقوقی زوجه و عدم سقوط حق مطالبه نفقه زن مربوط است و از نقطه نظر جزایی با لحاظ مداوا ماده ۶۴۲قانون مجازات اسلامی مصوب سال۱۳۷۵ که به موجب آن حکم به مجازات شوهر به علت عدم امتناع از نادیه نفقه زن به تمکین زن منوط شده است و با وصف امتناع زوجه از تمکین ولو به اعتبار استفاده از اختیار حاصله از مقررات ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی حکم به مجازات شوهر نخواهد شد.
مستفاد از ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی این است که زن در صورت حال بودن مهر می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای مطلق وظایفی که شرعٱ و قانونٱ در برابر شوهر دارد امتناع نماید بنابراین رای شعبه پنجم دادگاه تجدید نظر استان لرستان که با این نظر انطباق دارد به اکثریت آراء صحیح و قانونی تشخیص و تایید می گردد.