برای پاسخ به این سوال که چه کسانی حق انحصار وراثت دارند باید درباره افراد ذینفع هم توضیحاتی ارائه کنیم ،افراد ذینفع در انحصار وراثت به چند دسته تقسیم می شوند:
۱) افراد طلبکار متوفی با اثبات موضوع طلب برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کند.
۲) فرد موصی :یعنی فردی که به واسطه وصیتی که متوفی قبل از فوت خود داشته اختیار بخشی از اموال متوفی را بر عهده دارد.
۳) فرد موصی له : کسی است که متوفی در زمان حیات خودش وصیتی به نفع او کرده است او نیز به عنوان ذینفع می تواند دادخواست انحصار بدهد.
برای انحصار وراثت توسط و اث و ذینفع ابتدا باید گواهی فوت متوفی از ثبت احوال دریافت شود سپس به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و در سامانه ثنا ثبت نام کند سپس دادخواست انحصار وراثت را ثبت نماید البته قبل از ثبت دادخواست در دفاتر الکترونیک قضایی باید تمامی مدارک تکمیل باشد از جمله شناسنامه، گواهی فوت متوفی ، شناسنامه و کارت ملی وراث … و اگر هر یک از مدارک مربوط به انحصار و آقا وجود نداشته باشد باید استعلام به عمل آید پس باید برگه مالیات بر ارث مشخص شود که طبق قانون ارائه گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث برای متوفیان بعد از سال ۹۵ الزامی نیست ،سپس به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی مراجعه گردد.
۱.طبقه اول
همسر متوفی
پدر و مادر
فرزندان متوفی پدر نبود آنها نوه ها
۲.طبقه دوم
پدربزرگ و مادربزرگ
همسر متوفی
برادران و خواهران متوفی
۳.طبقه سوم
همسر متوفی
عمو ،عمه،خاله،دایی متوفی پدر صورت نبود آنها فرزندان آنها
۱) پدر و مادر ، اولاد ، اولاد اولاد
۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن ها
۳) اعمام و عمان و اخوال و حالات و اولاد آن ها
کسانی که به موجب سبب ارث می برند؟
۱) زوجه
۲) زوج
طبقه اول از وراث نسبی عبارتند از :
(پدر و مادر ، فرزندان ، نوه ها )
اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد نباشد هر یک از پدر و مادر در صورت انفرادی تمام ارث را می برند ، اگر پدر و مادر متوفی هر دو زنده باشند مادر یک سوم و پدر دو سوم می برد اگر برای متوفی اولاد یا نوه از هر درجه که باشد موجود نباشد اگر پدر و مادر هر دو زنده باشند ولی مادر حاجب داشته باشد یک ششم از ترکه متعلق به مادر است ، منظور از حاجب یعنی شخصی از طبقات دیگر که میزان سهم الارث مادر را کمتر می نماید.
اگر دختر فرزند منحصر باشد به همراه پدر و مادر متوفی نصف ترکه را خواهد برد و مابقی با توجه به میزان سهم الارث پدر و مادر متوفی بین آنها تقسیم می شود ، اگر متوفی دو دختر یا بیش تر داشته باشد دختران دو سوم ترکه را به ارث می برند.
اگر فرزند متوفی پسر باشد چنانچه پسر منحصر یا متعدد باشد به همراه پدر و مادر متوفی همگی در طبقه اول قرار دارند ارث می برند به این صورت که سهم پدر و مادر متوفی یک سوم و مابقی به قرابت به فرزند پسر می رسد که به تساوی بین خودشان تقسیم می کنند در صورتی که متوفی هم فرزند پسر و هم دختر به همراه پدر و مادر داشته باشد سهم پدر و مادر یک سوم است و مابقی بین فرزند پسر دو برابر سهم دختر تقسیم می شود .
نمونه دادخواست فرد ذینفع در انحصار وراثت:
خواهان آقای علی …..فرزند ستار.آدرس…
خوانده آقای محمد …فرزند علی آدرس….
شرح دادخواست:
با سلام و احترام اینجانب خواهان مراتب ذیل را به عرض دادگاه محترم می رسانیم ؛
شش دانگ یک آپارتمان مسکونی را در تاریخ ….به … به مساحت…. واقع در تهران…. به شماره پلاک ثبتی….از متوفی مالک قانونی ملک بوده خریداری نمودم که در تاریخ …. نسبت به تنظیم سند به نام اینجانب اقدام نمایند که معالوصف فروشنده فوت نموده و وراث قانونی مرحوم به موجب حکم انحصار وراثت مورخ ….صادره از شعبه….عبارتند از …فردا با تقدیم دادخواست مربوط رسیدگی و صدور حکم به الزام تنظیم سند رسمی و تهیه مقدمات آن شرح خواسته به استناد ماده ۱۰ قانون مدنی و ماده ۱۹۸ و ۵۱۹ آیین دادرسی مدنی مورد استدعاست.
برخی تصور می کنند دریافت گواهی حصر وراثت برای حقوق متفاوت از سایر اموال است زیرا این درخواستی است که ما از دولت داریم اما در نتیجه هیچ تفاوتی ندارد همانطور که برای یک زمین یا خودرو می خواهیم گواهی حصر وراثت بگیریم برای حقوق نیز همان مراحل را طی می کنیم.
در خصوص دریافت گواهی انحصار وراثت دولت هزینه ای دریافت نمی کند فقط در دفتر خدمات الکترونیک هزینه ای حدود ۲۰۰هزار تومان پرداخت می گردد .