تقسیم ترکه یا تقسیم ماترک چیست؟

تقسیم ترکه یا تقسیم ماترک :

در این مقاله قرار است درباره تقسیم ترکه یا تقسیم ماترک توضیح دهیم بعد از فوت هر شخصی اموالی که از ایشان باقی می ماند باید گواهی انحصار وراثت اخذ گردد پس از دریافت این گواهی باید امور تقسیم ترکه یا تقسیم ماترک انجام شود قبل از هر چیزی بهتر است در مورد ترکه یا همان تقسیم ترکه توضیح دهیم :

منظور از ترکه چیست ؟

ترکه عبارت است از اموال و حقوقی که بر جای مانده از متوفا و در اصطلاح به اموال و حقوق قابل انتقال به دیگری که متوفا پس از مرگ از خود بر جای می گذارد گفته می شود و شامل دارایی مثبت و منفی هر فردی می شود و منظور از دارایی مثبت و منفی یعنی اینکه هر فردی ممکن است وقتی فوت می کند از عده ای طلبکار باشد و یا به عده ای بدکار باشد در صورتی که طلبکار باشد دارایی مثبت می گوییم و در صورتی که بدهکار باشد دارایی منفی می گوییم بنابراین دارایی مثبت متوفا به وراث منتقل می شود اما دارایی منفی متوفا به وراث منتقل نمی شود و وراث مسولیتی برای پرداخت آن ندارند مگر به میزان اموال متوفا که برای بدهی ها کسر می شود .

قبل از تقسیم ترکه چه اموری انجام می گردد؟

قبل از اینکه ترکه تقسیم شود اقداماتی جهت حفظ ترکه در رساندن آن به وراث قانونی او انجام می شود که شامل مهر و موم ترکه ، تحریر ترکه و اداره ترکه می باشد .
و هم چنین دعاوی راجع به ترکه متوفا اگر چه خواسته دین یا مربوط به وصیت متوفا باشد تا زمانی که ترکه تقسیم نشده باشد در دادگاه محلی اقامه می شود که آخرین اقامتگاه قانونی متوفا در ایران آنجا بوده است اگر آخرین اقامتگاه قانونی متوفا معلوم نباشد رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفا در ایران آن محل بوده است . ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی .

مطالب بیشتر: قانون جدید تقسیم ترکه

تصفیه ترکه چیست ؟

منظور از تصفیه ترکه در قانون چیست و سوال عده زیادی از افراد است که در مورد تصفیه ترکه از ما می شود منظور از تصفیه ترکه این است که تا زمانی که تصفیه ترکه انجام نشود امکان تقسیم ترکه یا تقسیم ماترک وجود ندارد در تصفیه ترکه صحبت از دیون و حقوقی می شود که قبل از تقسیم ماترک باید پرداخت شود طبق ماده ۸۹۶ قانون مدنی در مورد تصفیه ترکه این طور بیان شده است :
ماده ۸۹۶: حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادعا شود از قرار ذیل است :
✓ قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عین که متعلق رهن است .
✓ دیون و واجبات مالی متوفا
✓ وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیادتر از ثلث با اجازه آنها

نکته قابل توجه این جاست که باید بدانید که ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند . اگر ترکه برای ادا تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می شود مگر اینکه آن را بدون شرط قبول کرده باشند که در این صورت طبق ماده ۲۴۶ مسئول خواهند بود در موقع تقسیم دیونی که به موجب قوانین دارای حق تقدم در رحجان هستند رعایت خواهند شد.
بهتر است توضیحی در مورد وراث بدهیم که وراث شامل چه اشخاصی می شوند:

وراث متوفی شامل چه کسانی می شوند؟

۱.طبقه اول

همسر متوفی
پدر و مادر
فرزندان متوفی پدر نبود آنها نوه ها

۲.طبقه دوم

پدربزرگ و مادربزرگ
همسر متوفی
برادران و خواهران متوفی

۳.طبقه سوم

همسر متوفی
عمو ،عمه،خاله،دایی متوفی پدر صورت نبود آنها فرزندان آنها
کسانی که به موجب نسب ارث میبرند؟

۱) پدر و مادر ، اولاد ، اولاد اولاد

۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن ها

۳) اعمام و عمان و اخوال و حالات و اولاد آن ها

کسانی که به موجب سبب ارث می برند؟

۱) زوجه

۲) زوج

طبقه اول از وراث نسبی عبارتند از :
(پدر و مادر ، فرزندان ، نوه ها )

اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد نباشد هر یک از پدر و مادر در صورت انفرادی تمام ارث را می برند ، اگر پدر و مادر متوفی هر دو زنده باشند مادر یک سوم و پدر دو سوم می برد اگر برای متوفی اولاد یا نوه از هر درجه که باشد موجود نباشد اگر پدر و مادر هر دو زنده باشند ولی مادر حاجب داشته باشد یک ششم از ترکه متعلق به مادر است ، منظور از حاجب یعنی شخصی از طبقات دیگر که میزان سهم الارث مادر را کمتر می نماید.

میزان سهم الارث دختر :

اگر دختر فرزند منحصر باشد به همراه پدر و مادر متوفی نصف ترکه را خواهد برد و مابقی با توجه به میزان سهم الارث پدر و مادر متوفی بین آنها تقسیم می شود ، اگر متوفی دو دختر یا بیش تر داشته باشد دختران دو سوم ترکه را به ارث می برند.

میزان سهم الارث پسر :

اگر فرزند متوفی پسر باشد چنانچه پسر منحصر یا متعدد باشد به همراه پدر و مادر متوفی همگی در طبقه اول قرار دارند ارث می برند به این صورت که سهم پدر و مادر متوفی یک سوم و مابقی به قرابت به فرزند پسر می رسد که به تساوی بین خودشان تقسیم می کنند در صورتی که متوفی هم فرزند پسر و هم دختر به همراه پدر و مادر داشته باشد سهم پدر و مادر یک سوم است و مابقی بین فرزند پسر دو برابر سهم دختر تقسیم می شود .

مطالب بیشتر : مالیات بر ارث

میزان سهم الارث نوه :

آنچه مسلم است این است که نوه در طبقه اول قرار دارد ولی در صورتی ارث میبرد که متوفی فرزندی نداشته باشد در این صورت نوه قائم مقام اولاد می شود و با هریک از اولین که زنده باشد ارث می برد ، اولاد پسر یعنی فرزندان پسری متوفی دو برابر اولاد فرزندان دختری متوفی ارث می برند حتی اگر اولاد متوفی پسر باشد اگر به واسطه مادر با متوفی قرابت پیدا کرده نصف نوه ای که از پدر با متوفی چه کسانی می توانند تقاضای تقسیم ترکه یا تقسیم ماترک را بدهند:

۱) ولی یا وصی یا قیم هر وارثی که محجور باشد .
۲) هر کدام از ورثه
۳) امین غایب و جنین
۴) شخصی که سهم الارث بعضی از ورثه را دارد
۵) وصی منصوب از جانب وی

مطالب بیشتر : وکیل ملکی خوب

مطالب بیشتر: وکیل مالیات بر ارث

وکیل تقسیم ترکه چه کسی است ؟

اگر ورثه ای قصد داشته باشند برای انجام انحصار وراثت و تقسیم ترکه یا تحریر ترکه به یک وکیل تقسیم ترکه وکالت دهند نیاز به حضور وراث در هیچ مرحله ای نمی باشد و وکیل انحصار وراثت به جای تمام وراث در همه مراحل دادگاه و دفتر اسناد رسمی مراجعه می نماید.

نکته : عده ای در خارج از کشور نیاز به انجام امور انحصار وراثت را دارند که می توانند از طریق وکیل انحصار وراثت ایرانیان خارج از کشور بدون نیاز به حضور در هیچ مرحله ای اقدامات لازم را انجام دهند.

اگر نیاز به مشاوره تخصصی دارید می توانید همین حالا مشاوره بگیرید.

آیا باطل شدن تقسیم ترکه امکان دارد ؟

در پاسخ به این سوال به طور مختصر بخواهیم جواب دهیم این است که امکان باطل شدن تقسیم نامه ترکه وجود ندارد زیرا که فرض بر این است افراد با آگاهی و اشراف کامل نسبت به این موضوع رضایت خود را اعلام کرده آمد مگر در شرایط خاصی که اثبات آن بسیار دشوار است .
باتوجه به اهمیت تقسیم ترکه و همه گیر بودن آن جا دارد در اینجا به چند ماده قانونی نیز اشاره کنیم که خالی از فایده نخواهد بود :
ماده ۱۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی :

امور راجع به ترکه عبارت است از اقداماتی که برای حفظ ترکه و رسانیدن آن به صاحبان حقوق می شود از قبیل مهر و موم و تحریر ترکه و اداره ترکه و غیره .
ماده ۱۶۳ :
امور راجع به ترکه با دادگاه بخشی است که آخرین اقامتگاه متوفا در ایران در حوزه آن دادگاه بوده و اگر متوفا در ایران اقامتگاه نداشته با دادگاهی است که آخرین محل سکنای متوفا در حوزه آن دادگاه بوده .
ماده ۱۶۴:
هر گاه متوفا در ایران اقامتگاه یا محل سکنای نداشته دادگاهی صالح است که ترکه در آنجا واقع شده و اگر ترکه در جاهای مختلف باشد دادگاهی که مال غیر منقول در حوزه آن واقع است صلاحیت خواهد داشت و اگر اموال غیر منقول در حوزه های متعدد باشد صلاحیت با دادگاهی است که قبلاً شروع به اقدام کرده است.
ماده ۱۶۵:
هرگاه تمام یا قسمتی از اموال متوفا در حوزه دادگاهی غیر از دادگاهی که مطابق مواد فوق صالح است باشد دادگاهی که اموال در حوزه آن دادگاه است اقدامات راجع به حفظ اموال متوفا را از قبیل مهر و موم به عمل آورده رونوشت صورت مجلس عملیات خود را به دادگاهی که مطابق دو ماده فوق برای رسیدگی به امور ترکه صالح است می فرستاد.
ماده ۱۶۶
دادگاه بخش مهر مخصوصی برای مهر و موم ترکه خواهد داشت و نمونه آن باید نزد رییس دادگاه شهرستان باشد.
ماده ۱۶۷:
اشخاص مذکور زیر می توانند درخواست مهر و موم ترکه را بنمایند:
۱) هر یک از ورثه متوفا یا نماینده قانونی آنها
۲) موصی له در صورتی که وصیت به جزا مشاع شده باشد.
۳) طلبکار متوفا که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب در صورتی که در مقابل طلب رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد.
۴) کسی که از طرف متوفا به عنوان وصایت تعیین شده باشد.
ماده ۱۶۸:
دادگاه بخش در موارد زیر پس از اطلاع اقدام به مهر و موم می نماید:
۱) در موردی که کسی که در خانه استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال او نباشد.
۲) در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزر متوفا امانت باشد.
در مورد شق اول این ماده مالک خانه یا مدیر مهمانخانه و امثال آنها مکلفند به دادگاه بخش اطلاع بدهند.
ماده ۱۶۹:
در مورد شق ۲ ماده فوق مهر و موم فقط نسبت به اموال دولتی یا عمومی که نزد متوفا امانت بوده است به عمل می آید مگر اینکه اشخاص صلاحیت دار درخواست مهر و موم نسبت به بقیه اموال را بنمایند.
ماده ۱۷۰:
در صورتی که قبل از حضور دادرس دادگاه بخش در محل ترکه اقدام فوری برای حفظ ترکه لازم باشد اقدام مزبور به توسط دادستان و در جایی که دادستان نباشد به توسط کلانتری محل و اگر مامورین شهربانی نباشند به توسط دهبان با حضور دو نفر معتمد محلی به عمل می آید و در مورد مداخله دهبان دادستان می تواند در هر دهستان که مقتضی بداند دهبان را از مداخله منع کرده و صاحب دفتر رسمی یا یکی از مامورین دولتی یا دو نفر معتمد محلی را متفقا به انجام این کار مامور نماید مامورین نامبرده مراتب را در صورت مجلس نوشته و آن را به دادگاه بخش می فرستند.
ماده ۱۷۱ در هر موردی که از طرف مامورین مذکور در ماده قبل ترکه مهر و موم می شود مامورین نامبرده کلید قفل هوایی را که بر روی آن مهر و موم خورده است در پاکت یا لفافی مهر و موم نموده و به دادگاه بخش می فرستند.
ماده۱۷۲:
در صورتی که بین ورثهمحجوری باشد که ولی یا وصی یا قیم نداشته باشد دادرس باید پس از مهر و موم مراتب را به دادستان اطلاع دهد که جهت تعیین قیمت اقدام نماید.
ماده ۱۷۳:
در صورتی که بین ورثه غایبی باشد که برای اداره اموال خود نماینده نداشته باشد اگر محل غایب معلوم است دادرس مهر و موم ترکه را به او اطلاع می دهد و اگر محل غایب معلوم نباشد به دادستان اطلاع خواهد داد که در صورت اقتضا جهت تعیین امین برای او اقدام کند.
ماده ۱۷۴:
رییس دادگاه در مواردی که باید اقدام به مهر و موم شود فوراً باید خود یا به وسیله کارمند علی البدل اقدام به مهر و موم نماید و اگر علتی موجب تاخیر این اقدام گردد علت مذکور را در صورت مجلس می نویسد.

نه

ماده ۱۷۵:
وقت مهر و موم را دادگاه به اشخاصی که ذی نفع بداند اطلاع می دهد ولی نباید این امر موجب تاخیر مهر و موم شود.
ماده ۱۸۰
در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفا امانت باشد اموال نامبرده در همان محلی که متوفا گذارده است مهر و موم خواهد شد مگر اینکه موجبی برای تغییر محل باشد.
ماده ۱۸۱:
هرگاه در حین مهر و موم ترکه وصیت نامه یا برگه های دیگری پیدا شود که در لفافی مهر و موم شده باشد دادرس مشخصات اوراق و چگونگی مهر و موم و عنوانی که روی آن نوشته شده و نشانه روی لفاف را در صورت مجلس نوشته دادرس و حاضرین اگر معروف باشند و بتوانند امضا کنند امضا می نمایند و اگر امتناع از امضا نمایند امتناع آنها از امضا نوشته می شود.
ماده ۱۸۶:
اگر به دادرس در ضمن عملیات مهر و موم اطلاعی راجع به وجود وصیت نامه داده شود دادرس جستجو نموده و چنان چه وصیت نامه موجود باشد به ترتیب مذکور در ۱۸۴ عمل می کند.

ماده ۱۸۷:
در مواردی که وصیت نامه معتبری به نظر دادرس می رسد که آن وصیت نامه مشتمل بر اموری فوری باشد دادرس اجازه می دهد که امور مذکور انجام داده شود.
ماده ۱۸۸
در موقع مهر و موم یا برداشتن مهر و موم اشیا یا نوشتجاتی که دادخل در ترکه نبوده و متعلق به زن یا شوهر متوفا یا متعلق به غیر باشد به صاحبان آنها رد و مشخصات اشیا نامبرده در صورت مجلس نوشته می شود.
ماده ۱۸۹:
آن مقدار از اثاث آلبیت و غیره که برای زندگانی عیال و اولاد متوفا ضرورت دارد و هم چنین اشیایی که قابل مهر و موم نیست مهر و موم نمی شود و اشیا مزبور در صورت مجلس توصیف می گردد.
ماده ۱۹۰
هزینه ای که برای کفن و دفن متوفا با رعایت شیوه او لازم و ضروری است از وجوه نقد برداشته می شود و اگر وجه نقد نباشد از ترکه برداشته شده و به فروش می رسد و بقیه مهر و موم خواهد شد.
ماده ۱۹۱:
در صورتی که متوفا مالی نداشته یا مال قابل مهر و موم نباشد دادرس صورت مجلسی تنظیم نموده و این مطلب را در آن قید می نماید.
ماده ۱۹۲:
بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در آقای تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط مقداری که تحریر نشده است مهر و موم می گردد.

مطالب بیشتر: وکیل انحصار وراثت

ماده ۱۹۳:
اشیای ضایع شدنی یا اشیایی که نگاهداری آنها مستلزم هزینه بی تناسب است یا اموال کم قیمتی که حمل و نقل و نگاهداری آنها مستلزم زحمت و اشغال مکان وسیعی است ممکن است مهر و موم نشود و در این صورت اگر اشیا نامبرده مورد احتیاج واجب النفقه نباشد فروخته شده و پول آن در صندوق دادگستری یا یکی از بانک های معتبر تودیع می شود.
ماده ۱۹۴:
کسانی که حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند می توانند رفع مهر و موم را هم درخواست نمایند.
ماده ۱۹۵:
درخواست برداشتن مهر و موم از دادگاه بخشی می شود که برای رسیدگی به امور ترکه صالح است و هرگاه ترکه در حوزه دادگاه بخش دیگری باشد دادگاه بخش محل وجود ترکه به دستور دادگاه مذکور اقدام به رفع مهر و موم می نماید و صورت مجلس مربوط به این عمل را به دادگاهی که دستور برداشتن مهر و موم را داده است می فرستد.

مطالب بیشتر: گواهی انحصار وراثت

ماده ۱۹۶:
دادگاه بخشی که مهر و موم را بر می دارد روز و ساعت برداشتن مهر و موم را معین و به عموم وراث و وصی و موصی لهم که معروف و محل اقامت آنها در حوزه آن دادگاه بخش باشد ابلاغ می نماید.

ماده ۱۹۷:
نسبت به اشخاص ذی نفع که محل اقامت آنها خارج از حوزه دادگاه بخش باشد ابلاغ وقت به آن ها لازم نیست و اگر وقت به اشخاص مذکور اطلاع داده نشود دادگاه به جای آنها متصدی دفتر رسمی یا یک نفر از معتمدین محل را معین و او را دعوت می کند که با حضور او مهر و موم برداشته شود .
ماده ۱۹۸:
عدم حضور اشخاصی که وقت برداشتن مهر و موم به آن ها اطلاع داده شده مانع از برداشتن مهر و موم نخواهد بود.
ماده ۱۹۹
در صورتی که بین ورثه غایبی یا محجور باشد رفع مهر و موم بعد از تعیین وکیل یا امین برای غایب و تعیین قیمت برای محجور به عمل خواهد آمد.

ماده ۲۰۰ دادرس بخش می تواند برداشتن مهر و موم را خود انجام دهد یا به کارمند علی البدل رجوع نماید.

مطالب بیشتر : وکیل ارث

ماده ۲۰۱:
در موقع برداشتن مهر و موم صورت مجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم می شود:
۱] تاریخ ساعت روز ماه سال با تمام حروف
۲} نام و مشخصات درخواست کننده
۳} حضور و اظهارات اشخاص ذی نفع و نمایندگان آنها و اشخاصی که دادگاه بخش دعوت کرده است ۴} مهر و موم صحیح و بی عیب بوده یا دست خورده با توصیف کامل از دستخوردگی
۵} نام و سمت کسی که مهر و موم را بر می دارد
۶} امضای کسی که مهر و موم را بر می دارد و سایر حاضرین

ماده ۲۰۲
در موقع برداشتن مهر و موم صورت ریز آن چه از ترکه مهر و موم شده مطابق ترتیب مذکور در تحریر ترکه برداشته خواهد شد و اگر تنظیم صورت ریز ترکه در یک جلسه تمام نشود در آخر هر جلسه آن قسمتی از ترکه که مهر و موم آن برداشته شده مجدداً مهر و موم می شود.

ماده ۲۰۳
اگر در ضمن ترکه اشیا یا نوشتجاتی متعلق به غیر باشد و صاحبان آنها استرداد آن را درخواست نمایند باید به کسی که حق گرفتن اشیا و نوشتجات را دارد رد شود و هرگاه صاحبان اشیا و نوشتجات حاضر نباشد اشیا و نوشتجات نامبرده حفظ می شود تا به صاحبان آنها رد شود.

ماده ۲۰۴:

در موارد زیر مهر و موم بدون تنظیم صورت ریز ترکه برداشته می شود:

۱) در صورتی که درخواست کننده مهر و موم درخواست رفع مهر و موم را بدون تنظیم صورت ریز ترکه نماید و بین ورثه محجور یا غایب و علت دیگری برای مهر و موم یا تحریر ترکه نباشد .
۲) در صورتی که مهر و موم به درخواست بستانکار به عمل آمده و ورثه پرداخت طلب او را تعهد نمایند یا بستانکار با برداشتن مهر و موم بدون تنظیم صورت ریز ترکه رضایت دهد و علت دیگری برای مهر و موم یا تحریر ترکه نباشد.
۳. اگر علت مهر و موم قبل از برداشتن مهر و موم یا در جریان آن مرتفع شود
ماده ۲۰۵ :
هرگاه بین ورثه ، غایب یا محجور باشد و هم چنین در صورتی که وارث متوفا معلوم نباشد در موقع برداشتن مهر و موم ترکه باید تحریر شود.

در پایان شایان ذکر است که بدانید این مقاله توسط وکیل متخصص ارث تنظیم و تدوین گردیده اما پیشنهاد می کنیم اگر سوالی دارید که در این مقاله پاسخ گوی شما نبودیم می توانید با ما در ارتباط باشید و مشاوره تخصصی دریافت کنید.